దశమ స్కంధము - పూర్వ : బకాసుర వధ
- ఉపకరణాలు:
కపులమై జలరాశిఁ గట్టుదమా యని-
కట్టుదు రడ్డంబు కాలువలకు;
మునులమై తపములు మొనయుదమా యని-
మౌనులై యుందురు మాటలేక;
గంధర్వవరులమై గానవిద్యలు మీఱఁ-
బాడుదమా యని పాడఁ జొత్తు;
రప్సరోజనులమై యాడుదమా యని-
యాఁడు రూపముఁ దాల్చి యాఁడఁ జనుదు;
- ఉపకరణాలు:
రమర దైత్యవరులమై యబ్ధిఁ ద్రత్తమా
యని సరోవరముల యందు హస్త
దండచయముఁ ద్రిప్పి తరుతురు తమ యీడు
కొమరు లనుచరింపఁ గొమరు మిగుల.
<<<<<<<< వత్సాసుర వధ
టీకా:
కపులము = వానరులము; ఐ = అయ్యి; జలరాశిన్ = వారధిని; కట్టుదుమా = కడదామా; అని = అని; కట్టుదరు = నిర్మించెదరు; అడ్డంబు = అడ్డకట్ట, ఆనకట్ట; కాలువలు = కాలువలు; కున్ = కు; మునులము = ఋషులము; ఐ = అయ్యి; తపములున్ = తపస్సులు; మొనయుదమా = గట్టిగా చేద్దామా; అని = అని; మౌనులు = మాట్లాడనివారు; ఐ = అయ్యి; ఉందురు = ఉంటారు (కొంతసేపు); మాటలేకన్ = మాట్లాడుటకుండగ; గంధర్వ = గాయక; వరులము = శ్రేష్ఠులము; ఐ = అయ్యి; గాన = పాటలు పాడుట యందు; విద్యలు = నేర్పులు; మీఱన్ = అతిశయించునట్లు; పాడుదమా = పాడుదామా; అని = అని; పాడన్ = పాటలు పాడుట; చొత్తురు = మొదలిడుదురు; అప్సరస్ = అప్సరస; జనులము = సమూహములు; ఐ = అయ్యి; ఆడుదమా = నృత్యములు చేద్దామా; అని = అని; ఆడు = స్త్రీల, నర్తకుల; రూపమున్ = ఆకృతి; తాల్చి = ధరించి; ఆడన్ = నాట్యమాడుట; చనుదురు = మొదలిడుదురు; అమర = దేవతలు.
దైత్య = రాక్షసులు; వరులము = శ్రేష్ఠులము; ఐ = అయ్యి; అబ్ధిన్ = సముద్రమును; త్రత్తమా = చిలికెదమా; అని = అని; సరోవరములన్ = చెరువుల; అందున్ = లో; హస్త = చేతులు యనెడి; దండ = కఱ్ఱల; చయమున్ = సమూహములను; త్రిప్పి = తిప్పి; తరుతురు = తుళ్ళించెదరు; తమ = వారి; ఈడు = తోటి; కొమరులు = పిల్లలు; అనుచరింపన్ = అలాగే చేయుచుండగా; కొమరులు = అందములు; మిగులన్ = అతిశయించునట్టు.
భావము:
ఆ బలరామకృష్ణులూ గోపాలబాలురూ దూడలను కాచే సమయాలలో రకరకాల ఆటలు ఆడుకునేవారు “మనం అందరం కోతుల మట సముద్రానికి వారధి కడదామా” అంటూ కాలువలకు అడ్డం కడుతూ ఉంటారు. “మనం మునులమట తపస్సు చేసుకుందామా” అంటూ కన్నులు మూసుకుని మునులవలె మౌనంగా ఉండి పోతారు. “మనం గంధర్వ శ్రేష్ఠుల మట. ఎవరు పాటలు బాగాపాడుతారో” అంటూ పాటలు పాడుతారు. “మనం అందరం అప్సరసలమట నాట్యం చేద్దామా” అంటూ నర్తకుల వేషాలు వేసుకుని నాట్యాలు చేస్తారు. “మేము దేవతలం; మీరు రాక్షసులు అట; సముద్రాన్ని మథించుదామా” అంటూ చెరువులలో చేరి చేతులతో నీళ్ళు చిలుకుతారు. బలరామకృష్ణులు ఏ పని చేస్తే మిగిలిన గోపకులు అందరూ వారినే అనుసరించి ఆ పనినే చేస్తారు. ఈ విధంగా రకరకాల ఆటపాటలతో వారందరూ అందరికీ ముద్దుగొలిపేటట్లు కన్నులకువిందు చేస్తూ ఉండేవారు.