దశమ స్కంధము - పూర్వ : అక్రూర ధృతరాష్ట్రుల సంభాషణ
- ఉపకరణాలు:
విశ్వమెల్లఁ జేసె విభజించి గుణముల
నెవ్వఁ డనుసరించె నెవ్వఁ డవని
భారమెల్లఁ బాపఁ బ్రభవించె దేవకి
కెవ్వఁ డాత్మతంత్రుఁ డీశ్వరుండు.
టీకా:
నీ = నీ యొక్క; మాట = పలుకు; మంచిది = మేలైనదే; నిశ్చయము = నిజమైనదే; అగున్ = ఔను; ఐనన్ = అయినను; అస్థిరంబు = నిలకడలేనిది; ఐన = అయిన; నా = నా యొక్క; అంతరంగము = మనసు; అందున్ = లో; నిల్వదు = నిలిచియుండదు; సుదామ = సుదామ అనెడి; అచల = కొండ యందలి; స్ఫటిక = స్ఫటికపు; శిలా = రాతి; తల = ఫలకముపై; ఆద్యుత = పడిన, ప్రతిఫలించిన; తటిల్లతిక = మెరుపు; భంగిన్ = వలె; అమృతంబున్ = అమృతమును {అమృతము - మృతము (చావును) చేరనీయనిది}; ఒందియున్ = పొందినప్పటికిని; ఆనందితుడు = సంతోషించువాడు; కాని = అవ్వని; నరు = మానవుని; మాడ్కిన్ = వలె; నేనున్ = నేనుకూడ; ఆనందమున్ = సంతోషమును; ఒందన్ = పొందను; ఈశ్వరాఙ్ఞావిధము = దైవయోగము; ఎవ్వడున్ = ఎవడుమాత్రము; తప్పింపన్ = తప్పించుటకు; ఓపున్ = చాలును; విఙ్ఞాని = మిక్కిలి ఙ్ఞానముకలవాడు; ఐ = అయ్యి; ఉండియైనన్ = ఉన్నప్పటికి.
విశ్వము = ప్రపంచము; ఎల్లన్ = అతటిని; చేసె = సృష్టించెనో; విభజించి = వేరుపరచి; గుణములన్ = త్రిగుణములను; ఎవ్వడు = ఎవరు; ఐనన్ = అయినను; అనుసరించెన్ = అవలంబించెనో; ఎవ్వడు = ఎవడు; అవని = భూమి యొక్క; భారమున్ = భారమును {భారము - అధికమైన బరువు మీదనుండుట}; ఎల్లన్ = సర్వమును; పాపన్ = తొలగించుటకు; ప్రభవించెన్ = పుట్టెనో; దేవకి = దేవకీదేవి; కిన్ = కి; ఎవ్వడు = ఎవడు; ఆత్మతంత్రుడు = స్వతంత్రుడో; ఈశ్వరుండు = సర్వఙ్ఞానసంపన్నుడో;
భావము:
నీవు పలికినమాట నిజమైనదే, మంగళకరమైనదే ఐనను, అది సుదామ పర్వత మందలి స్ఫటికశిలా ప్రదేశంలో ఉదయించి తళుక్కున మెఱసి మాయమైపోయే మెరుము వలె నామదిలో స్థిరంగా నిలువదు. (“సుదామ” పర్వతం పైని తొలుత మెఱుస్తుంది కాబట్టి మెఱుమునకు సౌదామని అని పేరు వచ్చిందని ఒక కథ; సుదామము అంటే - 1. మబ్బు, 2.కొండ. 3 సముద్రము - ఆంధ్రశబ్దరత్నాకరము). అమృతమును పొందినను ఆనందించని మరణశీలి యగు మానవుడు వలె నేను కూడ ఆనందమును పొందలేను. పరమేశ్వర సంకల్పమును ఎవడు తప్పించగలడు. ఎవడు జ్ఞానస్వరూపుడై ఉండి ఈ విశ్వమును సృజించి అందులో ప్రవేశించి జీవులకు కర్మలను వాటికి తగిన ఫలములను విభాగించి ఇచ్చుచున్నాడో? ఎవడు భూభారం మాన్పుటకు దేవకీదేవికి సుతుడై జన్మించినాడో? తనకు విహార తంత్రమైన సంసారచక్రభ్రమణానికి ఎవడు కారణమైన పరమేశ్వరుడో?. . . .