అనుయుక్తాలు- పారిభాషికపదాలు : నైమిశారణ్యం-పదాలు
నైమిశారణ్య వర్ణన
నైమిశారణ్యం వర్ణిస్తూ వాడిన పదాలలో ఉపమానం చెప్పదగిన వాటికి చెందిన పదాలకు చెందిన నానార్థాలు సరిపోయేలా వాడారు;
ఆ పదాలు వాటి రెండు రకాల అర్థాలు జాబితా క్రింద ఇవ్వబడ్డాయి:-
| వ. సం. | పదం | = | వనానికి చెందిన అర్థం | / | నానార్థం | { | ఉపమాన పదం} |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | మాధవి | = | పూలగురివింద చెట్లు  గురువింద | / | లక్ష్మి | { | విష్ణువు అంతఃపురం} |
| 2 | మన్మథ | = | వెలగ చెట్లు | / | మన్మథుడు | { | విష్ణువు అంతఃపురం} |
| 3 | శారద | = | ఏడాకులఅరటి చెట్లు | / | సరస్వతీదేవి | { | బ్రహ్మలోకం} |
| 4 | వహ్ని | = | చిత్రమూలం | / | అగ్నిదేవుడు | { | శివుడి సభ} |
| 5 | వరుణ | = | ఉలిమిరి చెట్లు | / | వరుణదేవుడు | { | శివుడి సభ} |
| 6 | సమీరణ | = | మరువము | / | వాయుదేవుడు | { | శివుడి సభ} |
| 7 | చంద్ర | = | పెద్ద ఏలకి చెట్లు  క్యేలకి పూలు | / | చంద్రుడు | { | శివుడి సభ} |
| 8 | రుద్ర | = | రుద్రాక్ష | / | ఏకాదశ రుద్రులు | { | శివుడి సభ} |
| 9 | హైమవతి | = | కరక చెట్లు | / | పార్వతీదేవి | { | శివుడి సభ} |
| 10 | కుబేర | = | నంది వృక్షాలు | / | కుబేరుడు | { | శివుడి సభ} |
| 11 | వృషభ | = | అడ్ఢపర చెట్లు | / | వృషభవాహనము | { | శివుడి సభ} |
| 12 | గాలవ | = | లొద్దుగ చెట్లు | / | గాలవముని | { | శివుడి సభ} |
| 13 | శాండిల్య | = | మారేడు చెట్లు | / | శాండిల్య ముని | { | శివుడి సభ} |
| 14 | పాశుపత | = | శ్రీవల్లీ చెట్లు | / | శివభక్తులు | { | శివుడి సభ} |
| 15 | జటి పటల | = | జువ్వి చెట్లు | / | ముని సమూహముల | { | శివుడి సభ} |
| 16 | ఐరావత | = | నారిజ చెట్లు | / | ఏనుగు ఐరావతము | { | ఇంద్రుడి ఇల్లు} |
| 17 | అమృత | = | ఉసిరిక చెట్లు | / | అమృతము | { | ఇంద్రుడి ఇల్లు} |
| 18 | రంభ | = | అరటి చెట్లు | / | అప్సరస రంభ | { | ఇంద్రుడి ఇల్లు} |
| 19 | గణిక | = | అడవిమొల్లలు  సన్నజాజి (అడవి మల్లె) | / | దేవవేశ్యల | { | ఇంద్రుడి ఇల్లు} |
| 20 | ఉన్మత్త | = | ఉమ్మెత్త | / | మదించిన | { | మురాసురుడి ఇల్లు} |
| 21 | రాక్షస | = | బలురక్కెస | / | రాక్షసుల | { | మురాసురుడి ఇల్లు} |
| 22 | వంశ | = | వెదురు | / | సమూహాలు | { | మురాసురుడి ఇల్లు} |
| 23 | శంఖ | = | శంఖాలు | / | నవనిధులు లోని శంఖము | { | కుబేరుడి ఖజానా} |
| 24 | పద్మ | = | పద్మ పుష్పాలు | / | నవనిధుల లోని పద్మము | { | కుబేరుడి ఖజానా} |
| 25 | కుంద | = | మొల్లలు కుంద మల్లి | / | నవనిధుల లోని కుందము | { | కుబేరుడి ఖజానా} |
| 26 | ముకుంద | = | ఎర్ర తామరలు | / | నవనిధుల లోని ముకుందము | { | కుబేరుడి ఖజానా} |
| 27 | నిరంతర | = | దట్టమైన | / | అంతరము లేని | { | రాముడి యుద్ధం} |
| 28 | శర | = | రెల్లు పొదలు | / | బాణ | { | రాముడి యుద్ధం} |
| 29 | అనలశిఖ | = | శక్రపుష్పి పూవులు | / | అగ్నిజ్వాలలు | { | రాముడి యుద్ధం} |
| 30 | బహుళంబు | = | తఱచుగా ఉన్నది | / | అనేకం ఉన్నది | { | రాముడి యుద్ధం} |
| 31 | అర్జునోద్భేదంబు | = | మద్ది అంకురాలు కలది | / | కార్తవీర్యార్జుని సంహారం కలది | { | పరశురాముడి యుద్ధం} |
| 32 | అరిష్ట | = | వేప చెట్లు | / | అరిష్టాసురుడు | { | రాక్షసుల యుద్ధాలు} |
| 33 | జంభ | = | నిమ్మ చెట్లు | / | జంభాసురుడు | { | రాక్షసుల యుద్ధాలు} |
| 34 | నికుంభ | = | దంతి చెట్లు | / | నికుంభాసురుడు | { | రాక్షసుల యుద్ధాలు} |
| 35 | ద్రోణ | = | తుమ్మ చెట్లు | / | ద్రోణుడు | { | కురుపాండవుల యుద్ధం} |
| 36 | అర్జున | = | మద్ధి చెట్లు | / | అర్జునుడు | { | కురుపాండవుల యుద్ధం} |
| 37 | కాంచన | = | సంపెంగ చెట్లు  కాంచన (సంపంగి) | / | బంగారు | { | కురుపాండవుల యుద్ధం} |
| 38 | స్యందన | = | నిమ్మి చెట్లు | / | రథాలు | { | కురుపాండవుల యుద్ధం} |
| 39 | కదంబ | = | కడిమి చెట్లు  కదంబము (కడిమి) | / | సమూహము | { | కురుపాండవుల యుద్ధం} |
| 40 | మహోన్నత | = | చాలా ఎత్తైన | / | చాలా ఉన్నతమైన | { | కురుపాండవుల యుద్ధం} |
| 41 | శల్య | = | మంగ చెట్లు  కొండ మంగ పూలు | / | శల్యుడు | { | కర్ణుడి యుద్ధం} |
| 42 | సహకారంబు | = | మామిడి చెట్లు కలది | / | సహాయము కలది | { | కర్ణుడి యుద్ధం} |
| 43 | నల | = | వట్టివేరు | / | నలు డనే వానర వీరుడు | { | రామసేతువు నిర్మాణం} |
| 44 | నీల | = | నీలి చెట్లు | / | నీలు డనే వానర వీరుడు | { | రామసేతువు నిర్మాణం} |
| 45 | పనస | = | పనస చెట్లు | / | పనసు డనే వానర వీరుడు | { | రామసేతువు నిర్మాణం} |
| 46 | అద్రి | = | చెట్ల | / | (వానరులనే) కొండల | { | రామసేతువు నిర్మాణం} |
| 47 | నానా | = | వివిధ రకాలైన | / | వివిధము లైన | { | శివ భజన} |
| 48 | అశోక | = | అశోక చెట్లు  అశోకము | / | శుభ | { | శివ భజన} |
| 49 | లేఖా | = | పంక్తుల కొద్దీ | / | పత్రికల | { | శివ భజన} |
| 50 | ఫలితంబు | = | వృక్షాలు ఉన్నదై | / | ఫలితాన్ని ఇచ్చేది | { | శివ భజన} |
| 51 | పున్నాగ | = | సుర పొన్నలు | / | పున్నాగ పుష్పాల  పున్నాగ | { | మన్మథుడి విల్లు} |
| 52 | శిలీముఖ | = | తుమ్మెదల | / | బాణాల | { | మన్మథుడి విల్లు} |
| 53 | కేసర | = | పొన్న చెట్లు | / | జూలు | { | నరసింహుడి రూపం} |
| 54 | కరజ | = | కానుగ చెట్లు | / | గోళ్ళు | { | నరసింహుడి రూపం} |
| 55 | నట | = | దుండిగ చెట్లు | / | నటులు | { | నాట్యరంగం} |
| 56 | నటీ | = | దొండ చెట్లు | / | నటీమణులు | { | నాట్యరంగం} |
| 57 | సుషిర | = | గువ్వగుతిక చెట్లు | / | వాద్యవిశేషాలు | { | నాట్యరంగం} |
| 58 | చందన | = | చందనవృక్షాలు  చందన (మంచి గంధము) చెట్టు | / | మంచిగంథము | { | పార్వతీదేవి నుదురు} |
| 59 | కర్పూరతిలకా | = | కలిగొట్లు బొట్టుగ చెట్ల | / | కర్పూరతిలకము | { | వర్షాకాలం రాక} |
| 60 | ఇంద్రబాణాసన | = | మరువం నల్లగోరింట వేగిస చెట్లు | / | ఇంద్రధనస్సు | { | వర్షాకాలం రాక} |
| 61 | మేఘ | = | తుంగముస్తెలు చెట్లు | / | మేఘాలు | { | వర్షాకాలం రాక} |
| 62 | కరక | = | దానిమ్మ చెట్లు  దానిమ్మ పూలు (దాడిమ పువ్వులు) | / | వడగళ్లు | { | వర్షాకాలం రాక} |
| 63 | గాయత్రీ | = | చండ్ర చెట్లు | / | గాయత్రీ మంత్రం | { | వేదములు} |
| 64 | విరాజితంబు | = | మంచి పంక్తులు కలది | / | ప్రకాశిస్తున్నది | { | వేదములు} |
| 65 | సరళ | = | తెల్లతెగడ చెట్లు | / | సరళత్వము | { | మహాకావ్యం} |
| 66 | మృదులతా | = | కోమలమైన తీగలు | / | సౌకుమార్యములు | { | మహాకావ్యం} |
| 67 | సుపర్ణ | = | సుందరమైన ఆకులు | / | గరుత్మంతుడు | { | వినత గృహం} |
| 68 | సుమనస్ | = | మంచి పుష్పాల | / | దేవతలు | { | అమరవతీ నగరం} |
| 69 | మధు | = | పూదేనె | / | మధుడనే రాక్షస వీరుడు | { | కైటభాసురుడి సభ} |
| 70 | అమృత | = | తియ్యని | / | మోక్షమును | { | విష్ణుభక్తి} |
| 71 | ఫలదంబు | = | పండ్లుకలది | / | ప్రసాదించేది | { | విష్ణుభక్తి} |
| 72 | పరాగంబు | = | పుప్పొడి కలది | / | ధూళి కలది | { | అర్డునుడి సేన} |
| 73 | హరి | = | సింహము | / | విష్ణుమూర్తి | { | వైకుంఠపురం} |
| 74 | ఖడ్గ | = | ఖడ్గమృగము | / | (నందకము) విష్ణుమూర్తి ఖడ్గము | { | వైకుంఠపురం} |
| 75 | పుండరీక | = | బెబ్బులి | / | పండరీకుడు | { | వైకుంఠపురం} |
| 76 | విలసితంబు | = | క్రీడలు కలది | / | ప్రకాశిస్తున్నది | { | వైకుంఠపురం} |
| 77 | కృష్ణసార | = | నల్లజింకలు | / | కృష్ణుని శక్తిసామర్థ్యములు | { | నందుడి గొల్లపల్లి} |
| 78 | రామ | = | పెద్దదుప్పి | / | రాముడు | { | లంకానగరం} |
| 79 | మహిషి | = | దున్నపోతు | / | భార్య | { | లంకానగరం} |
| 80 | వంచక | = | నక్క | / | వంచించినవా డైన రావణాసురుడు | { | లంకానగరం} |
| 81 | గజ | = | ఏనుగులు | / | వానర వీరుడు గజుడు | { | సుగ్రీవుడి సైన్యం} |
| 82 | గవయ | = | కురుఁబోతులు | / | వానర వీరుడు గవయడు | { | సుగ్రీవుడి సైన్యం} |
| 83 | శరభ | = | శరభమృగము | / | వానర వీరుడు శరభుడు | { | సుగ్రీవుడి సైన్యం} |
| 84 | నీలకంఠ | = | నెమళ్ళు | / | శివుడు | { | నారాయణస్థానం} |
| 85 | హంస | = | హంసలు | / | పరమహంసలు | { | నారాయణస్థానం} |
| 86 | కౌశిక | = | గుడ్లగూబలు | / | కౌశిక మహర్షి | { | నారాయణస్థానం} |
| 87 | భరద్వాజ | = | ఏంట్రిత పక్షులు | / | భరద్వాజ మహర్షి | { | నారాయణస్థానం} |
| 88 | తిత్తిరి | = | తీతువు పక్షులు | / | తిత్తిరి మహర్షి | { | నారాయణస్థానం} |
| 89 | ఏకచక్ర | = | చక్రవాక పక్షులు | / | ఏకచక్రపురము | { | మహాభారతం} |
| 90 | బక | = | కొంగ | / | బకాసురుడు | { | మహాభారతం} |
| 91 | కంక | = | రాబందులు | / | కంకుభట్టుగ పిలవబడ్డ ధర్మరాజు | { | మహాభారతం} |
| 92 | ధార్తరాష్ట్ర | = | హంసలు {దార్తరాష్ట్ర - కాళ్ళు, ముక్కు ఎఱ్ఱగాను, మిగతా శరీరం తెల్లగా నుండే హంసలు} | / | ధృరాష్ట్రుని కొడుకులైన కౌరవులు | { | మహాభారతం} |
| 93 | శకుని | = | శకుని పక్షులు | / | శకుని | { | మహాభారతం} |
| 94 | నకుల | = | ముంగిసలు | / | నకులుడు | { | మహాభారతం} |
| 95 | ఉరుతర | = | మంచి | / | మేలుజాతి | { | సూర్యరథం} |
| 96 | ప్రవాహంబు | = | జల ప్రవాహాలు కలది | / | గుఱ్ఱములు కలది | { | సూర్యరథం} |
| 97 | బహువితత | = | మిక్కిలి | / | మిక్కిలి విశాలమైన | { | వానాకాలపు సంధ్యాసమయం} |
| 98 | జాతిసౌమనస్యంబు | = | జాజిపూలు కలది | / | జాతీయ భావాలు కలది | { | వానాకాలపు సంధ్యాసమయం} |