ద్వితీయ స్కంధః : షష్ఠోఽధ్యాయః - 6
2-6-1
బ్రహ్మోవాచ
వాచాం వహ్నేర్ముఖం క్షేత్రం ఛందసాం సప్త ధాతవః .
హవ్యకవ్యామృతాన్నానాం జిహ్వా సర్వరసస్య చ
2-6-2
సర్వాసూనాం చ వాయోశ్చ తన్నాసే పరమాయనే .
అశ్వినోరోషధీనాం చ ఘ్రాణో మోదప్రమోదయోః
2-6-3
రూపాణాం తేజసాం చక్షుర్దివః సూర్యస్య చాక్షిణీ .
కర్ణౌ దిశాం చ తీర్థానాం శ్రోత్రమాకాశశబ్దయోః .
తద్గాత్రం వస్తుసారాణాం సౌభగస్య చ భాజనం
2-6-4
త్వగస్య స్పర్శవాయోశ్చ సర్వమేధస్య చైవ హి .
రోమాణ్యుద్భిజ్జజాతీనాం యైర్వా యజ్ఞస్తు సంభృతః
2-6-5
కేశశ్మశ్రునఖాన్యస్య శిలాలోహాభ్రవిద్యుతాం .
బాహవో లోకపాలానాం ప్రాయశః క్షేమకర్మణాం
2-6-6
విక్రమో భూర్భువః స్వశ్చ క్షేమస్య శరణస్య చ .
సర్వకామవరస్యాపి హరేశ్చరణ ఆస్పదం
2-6-7
అపాం వీర్యస్య సర్గస్య పర్జన్యస్య ప్రజాపతేః .
పుంసః శిశ్న ఉపస్థస్తు ప్రజాత్యానందనిర్వృతేః
2-6-8
పాయుర్యమస్య మిత్రస్య పరిమోక్షస్య నారద .
హింసాయా నిరృతేర్మృత్యోర్నిరయస్య గుదం స్మృతః
2-6-9
పరాభూతేరధర్మస్య తమసశ్చాపి పశ్చిమః .
నాడ్యో నదనదీనాం తు గోత్రాణామస్థిసంహతిః
2-6-10
అవ్యక్తరససింధూనాం భూతానాం నిధనస్య చ .
ఉదరం విదితం పుంసో హృదయం మనసః పదం
2-6-11
ధర్మస్య మమ తుభ్యం చ కుమారాణాం భవస్య చ .
విజ్ఞానస్య చ సత్త్వస్య పరస్యాత్మా పరాయణం
2-6-12
అహం భవాన్ భవశ్చైవ త ఇమే మునయోఽగ్రజాః .
సురాసురనరా నాగాః ఖగా మృగసరీసృపాః
2-6-13
గంధర్వాప్సరసో యక్షా రక్షోభూతగణోరగాః .
పశవః పితరః సిద్ధా విద్యాధ్రాశ్చారణా ద్రుమాః
2-6-14
అన్యే చ వివిధా జీవా జలస్థలనభౌకసః .
గ్రహర్క్షకేతవస్తారాస్తడితః స్తనయిత్నవః
2-6-15
సర్వం పురుష ఏవేదం భూతం భవ్యం భవచ్చ యత్ .
తేనేదమావృతం విశ్వం వితస్తిమధితిష్ఠతి
2-6-16
స్వధిష్ణ్యం ప్రతపన్ ప్రాణో బహిశ్చ ప్రతపత్యసౌ .
ఏవం విరాజం ప్రతపంస్తపత్యంతర్బహిః పుమాన్
2-6-17
సోఽమృతస్యాభయస్యేశో మర్త్యమన్నం యదత్యగాత్ .
మహిమైష తతో బ్రహ్మన్ పురుషస్య దురత్యయః
2-6-18
పాదేషు సర్వభూతాని పుంసః స్థితిపదో విదుః .
అమృతం క్షేమమభయం త్రిమూర్ధ్నోఽధాయి మూర్ధసు
2-6-19
పాదాస్త్రయో బహిశ్చాసన్నప్రజానాం య ఆశ్రమాః .
అంతస్త్రిలోక్యాస్త్వపరో గృహమేధోఽబృహద్వ్రతః
2-6-20
సృతీ విచక్రమే విష్వఙ్ సాశనానశనే ఉభే .
యదవిద్యా చ విద్యా చ పురుషస్తూభయాశ్రయః
2-6-21
యస్మాదండం విరాడ్జజ్ఞే భూతేంద్రియగుణాత్మకః .
తద్ద్రవ్యమత్యగాద్విశ్వం గోభిః సూర్య ఇవాతపన్
2-6-22
యదాస్య నాభ్యాన్నలినాదహమాసం మహాత్మనః .
నావిదం యజ్ఞసంభారాన్ పురుషావయవాదృతే
2-6-23
తేషు యజ్ఞస్య పశవః సవనస్పతయః కుశాః .
ఇదం చ దేవయజనం కాలశ్చోరుగుణాన్వితః
2-6-24
వస్తూన్యోషధయః స్నేహా రసలోహమృదో జలం .
ఋచో యజూంషి సామాని చాతుర్హోత్రం చ సత్తమ
2-6-25
నామధేయాని మంత్రాశ్చ దక్షిణాశ్చ వ్రతాని చ .
దేవతానుక్రమః కల్పః సంకల్పస్తంత్రమేవ చ
2-6-26
గతయో మతయః శ్రద్ధా ప్రాయశ్చిత్తం సమర్పణం .
పురుషావయవైరేతే సంభారాః సంభృతా మయా
2-6-27
ఇతి సంభృతసంభారః పురుషావయవైరహం .
తమేవ పురుషం యజ్ఞం తేనైవాయజమీశ్వరం
2-6-28
తతస్తే భ్రాతర ఇమే ప్రజానాం పతయో నవ .
అయజన్ వ్యక్తమవ్యక్తం పురుషం సుసమాహితాః
2-6-29
తతశ్చ మనవః కాలే ఈజిరే ఋషయోఽపరే .
పితరో విబుధా దైత్యా మనుష్యాః క్రతుభిర్విభుం
2-6-30
నారాయణే భగవతి తదిదం విశ్వమాహితం .
గృహీతమాయోరుగుణః సర్గాదావగుణః స్వతః
2-6-31
సృజామి తన్నియుక్తోఽహం హరో హరతి తద్వశః .
విశ్వం పురుషరూపేణ పరిపాతి త్రిశక్తిధృక్
2-6-32
ఇతి తేఽభిహితం తాత యథేదమనుపృచ్ఛసి .
నాన్యద్భగవతః కించిద్భావ్యం సదసదాత్మకం
2-6-33
న భారతీ మేఽఙ్గ మృషోపలక్ష్యతే
న వై క్వచిన్మే మనసో మృషా గతిః .
న మే హృషీకాణి పతంత్యసత్పథే
యన్మే హృదౌత్కంఠ్యవతా ధృతో హరిః
2-6-34
సోఽహం సమామ్నాయమయస్తపోమయః
ప్రజాపతీనామభివందితః పతిః .
ఆస్థాయ యోగం నిపుణం సమాహితస్తం
నాధ్యగచ్ఛం యత ఆత్మసంభవః
2-6-35
నతోఽస్మ్యహం తచ్చరణం సమీయుషాం
భవచ్ఛిదం స్వస్త్యయనం సుమంగలం .
యో హ్యాత్మమాయావిభవం స్మ పర్యగాద్యథా
నభః స్వాంతమథాపరే కుతః
2-6-36
నాహం న యూయం యదృతాం గతిం విదుర్న
వామదేవః కిముతాపరే సురాః .
తన్మాయయా మోహితబుద్ధయస్త్విదం
వినిర్మితం చాత్మసమం విచక్ష్మహే
2-6-37
యస్యావతారకర్మాణి గాయంతి హ్యస్మదాదయః .
న యం విదంతి తత్త్వేన తస్మై భగవతే నమః
2-6-38
స ఏష ఆద్యః పురుషః కల్పే కల్పే సృజత్యజః .
ఆత్మాఽఽత్మన్యాత్మనాఽఽత్మానం సంయచ్ఛతి చ పాతి చ
2-6-39
విశుద్ధం కేవలం జ్ఞానం ప్రత్యక్ సమ్యగవస్థితం .
సత్యం పూర్ణమనాద్యంతం నిర్గుణం నిత్యమద్వయం
2-6-40
ఋషే విదంతి మునయః ప్రశాంతాత్మేంద్రియాశయాః .
యదా తదేవాసత్తర్కైస్తిరోధీయేత విప్లుతం
2-6-41
ఆద్యోఽవతారః పురుషః పరస్య
కాలః స్వభావః సదసన్మనశ్చ .
ద్రవ్యం వికారో గుణ ఇంద్రియాణి
విరాట్ స్వరాట్ స్థాస్ను చరిష్ణు భూమ్నః
2-6-42
అహం భవో యజ్ఞ ఇమే ప్రజేశా
దక్షాదయో యే భవదాదయశ్చ .
స్వర్లోకపాలాః ఖగలోకపాలా
నృలోకపాలాస్తలలోకపాలాః
2-6-43
గంధర్వవిద్యాధరచారణేశా
యే యక్షరక్షోరగనాగనాథాః .
యే వా ఋషీణామృషభాః పితౄణాం
దైత్యేంద్రసిద్ధేశ్వరదానవేంద్రాః .
అన్యే చ యే ప్రేతపిశాచభూత-
కూష్మాండయాదోమృగపక్ష్యధీశాః
2-6-44
యత్కించ లోకే భగవన్ మహస్వ-
దోజఃసహస్వద్బలవత్క్షమావత్ .
శ్రీహ్రీవిభూత్యాత్మవదద్భుతార్ణం
తత్త్వం పరం రూపవదస్వరూపం
2-6-45
ప్రాధాన్యతో యాన్ ఋష ఆమనంతి
లీలావతారాన్ పురుషస్య భూమ్నః .
ఆపీయతాం కర్ణకషాయశోషా-
ననుక్రమిష్యే త ఇమాన్ సుపేశాన్
2-6-46
ఇతి శ్రీమద్భాగవతే మహాపురాణే పారమహంస్యాం సంహితాయాం
ద్వితీయస్కంధే షష్ఠోఽధ్యాయః