పోతన తెలుగు భాగవతము

9-235-ఆ.

నయ విశాలబుద్ధి నలచక్రవర్తితో
సంగడీనితనము చాలఁ జేసి
యక్షహృదయ మతని కవ్యస్తముగ నిచ్చి
యశ్వవిద్య నేర్చె నతనివలన.

టీకా:

నయ = చక్కటి; విశాల = గొప్ప; బుద్ధిన్ = బుద్ధితో; నల = నలుడు అనెడి; చక్రవర్తి = మహారాజు; తోన్ = తోటి; సంగడీతనము = స్నేహము; చాల = బాగా; చేసి = చేసి; అక్షహృదయము = అక్షహృదయమనువిద్యని {అక్షహృదయము - 1 అధికసంఖ్యలలో కల వస్తువులనైనను చూచినంతమాత్రముననే లెక్కింపకయే మొత్తము చెప్పగల శక్తి, 2 జూదమునందలి పాచికలనడకలోని రహస్యము తెలియు విద్య}; అతను = అతని; కిన్ = కి; అవ్యస్తముగ = సంపూర్ణముగ; ఇచ్చి = నేర్పి; అశ్వవిద్యన్ = అశ్వవిద్యను {అశ్వహృదయము - గుఱ్ఱముయొక్క మనోగత భావములు తెలిసికొనగల విద్య}; నేర్చెను = నేర్చుకొనెను; అతని = అతని; వలనన్ = వలన.

భావము:

ఋతుపర్ణుడు నలమహారాజుతో స్నేహం చేసాడు. అక్షహృదయం అనే విద్యను నలమహారాజుకి చక్కగా నేర్పాడు. ఆ నలుని నుండి ఋతుపర్ణుడు అశ్వవిద్య నేర్చుకున్నాడు.