పోతన తెలుగు భాగవతము

5.2-145-వ.

నరేంద్రా! యెవ్వండేని నీశ్వరకల్పితవృత్తి గల జంతువుల హింసించు నట్టివాని నంధకూపం బను నరకంబునం బడ వైచిన నందు నతండు దొల్లి తాను జేసిన భూత ద్రోహంబున నచ్చట వివిధ క్రూర పక్షి మృగ పశు సర్ప మశక మత్కుణ మక్షికాదులచేత హింసంబొందుచు మహాంధకారంబునందు నిద్రానుభవ సుఖలేశంబును లేక కుశరీరంబు నందుల జీవుండునుం బోలె మృతప్రాయుండై యుండు; నంత.

టీకా:

నరేంద్ర = రాజా; ఎవ్వండేని = ఎవరైనా; ఈశ్వర = భగవంతునిచేత; కల్పిత = ఏర్పరచిన; వృత్తి = జీవిక; కల = కలిగిన; జంతువులన్ = జీవులను; హింసించున్ = సంహరించెడి; అట్టి = అటువంటి; వానిన్ = వాడిని; అంధకూపంబు = అంధకూపము; అను = అనెడి; నరకంబున్ = నరకములో; పడవైచినన్ = పడేయగా; అందున్ = దానిలో; అతండు = అతడు; తొల్లి = పూర్వము; తాను = తను; చేసిన = చేసినట్టి; భూత = జీవరాశులకు చేసిన; ద్రోహంబునన్ = ద్రోహముల వలన; అచ్చటన్ = అక్కడ; వివిధ = అనేక రకములైన; క్రూర = క్రూరమైన; పక్షి = పక్షులు; మృగ = జంతువుల; పశు = పశువులు; సర్ప = సర్పములు; మశక = దోమలు; మత్కుణ = నల్లులు; మక్షిక = ఈగలు; ఆదుల = మొదలగువాని; చేతన్ = చేత; హింసన్ = బాధలను; పొందుచున్ = పొందుతు; మహా = గొప్ప; అంధకారంబున్ = చీకటి; అందున్ = లో; నిద్రా = నిద్రను; అనుభవ = అనుభవించెడి; సుఖ = సుఖము; లేశంబున్ = కొంచముకూడ; లేక = లేకుండగ; కుశరీరంబు = చెడిపోయిన దేహము; అందులన్ = లోని; జీవుండునున్ = జీవుని; పోలెన్ = వలె; మృతప్రాయుండు = మరణించిన వానితో సమానమైనవాడు; ఐ = అయ్యి; ఉండున్ = ఉండును; అంత = అంతట;

భావము:

రాజా! విధి నియమించిన విధంగా తమ బ్రతుకు తాము బ్రతుకుతున్న జంతువులను హింసించేవాణ్ణి అంధకూపం అనే నరకంలో పడవేస్తారు. వాడు పూర్వం తాను చేసిన భూత ద్రోహం కారణంగా ఆ నరక కూపంలో దొర్లుతూ ఏ జీవులనైతే తాను బాధించాడో ఆ పక్షులు, పశువులు, పాములు, దోమలు, నల్లులు, ఈగలు వాణ్ణి క్రూరంగా పీక్కు తింటాయి. కటిక చీకటిలో నిద్రకు నోచుకోక, తిండికి మొగం వాచి, కుత్సిత శరీరంలోని జీవునిలాగా సగం చచ్చిపడి ఉంటాడు.