దశమ స్కంధము - పూర్వ : వాసుదే వాగమనంబు
- ఉపకరణాలు:
ఇట్లు హరిరాక కెదురుచూచుచు, సకల ప్రయోజనంబులందును విరక్త యయి, మనోజానలంబునం బొగులు మగువకు, శుభంబు చెప్పు చందంబున, వామోరు లోచన భుజంబు లదరె; నంతఁ గృష్ణు నియోగంబున బ్రాహ్మణుండు చనుదెంచిన, నతని ముఖలక్షణం బుపలక్షించి, యా కలకంఠకంఠి మహోత్కంఠతోడ నకుంఠిత యై, మొగంబునం జిఱునగవు నిగుడ, నెదురు జని, నిలువంబడిన, బ్రాహ్మణుం డిట్లనియె.
టీకా:
ఇట్లు = ఈ విధముగ; హరి = కృష్ణుడు; రాక = వచ్చుట; కిన్ = కై; ఎదురుచూచుచు = ప్రతీక్షించుచు; సకల = సమస్తమైన; ప్రయోజనంబులున్ = పనులు; అందును = ఎడల; విరక్త = ఇచ్ఛలేనిది; అయి = ఐ; మనోజ = మన్మథ {మనోజుడు - మనసున పుట్టువాడు, మన్మథుడు}; అనలంబున్ = తాపముచేత; పొగులు = తపించుచున్న; మగువ = వనిత; కున్ = కు; శుభంబున్ = రాబోవు మేలు; చెప్పు = సూచించు; చందంబునన్ = విధముగ; వామ = ఎడమపక్క; ఊరువు = తొడ; లోచన = కన్ను; భుజంబుల్ = భుజములు; అదరెన్ = అదరినవి; అంతన్ = అంతట; కృష్ణు = కృష్ణుని చేత; నియోగంబునన్ = ఆజ్ఞ ప్రకారము; బ్రాహ్మణుండు = విప్రుడు; చనుదెంచినన్ = రాగా; అతని = అతని; ముఖ = ముఖము; లక్షణంబు = ఉండినరీతిని; ఉపలక్షించి = పరిశీలనగాచూసి; ఆ = ఆ యొక్క; కలకంఠి = కోకిల కంఠము వంటి; కంఠి = కంఠము కలామె; మహా = మిక్కిలి; ఉత్కంఠ = తహతహ; తోడన్ = తోటి; అకుంఠిత = వికాసము కలది {అకుంఠిత - కుంఠిత (మూఢురాలు) కాని యామె, వికాసము కలామె}; అయి = అయ్యి; మొగంబునన్ = ముఖము నందు; చిఱునగవు = దరహాసము; నిగుడన్ = వ్యాపించగా; ఎదురుజని = ఎదురు వెళ్ళి; నిలువం బడినన్ = నిలుచుండగా; బ్రాహ్మణుండు = విప్రుడు; ఇట్లు = ఈ విధముగ; అనియె = పలికెను.
భావము:
ఇలా కృష్ణుని రాకకి ఎదురు చూస్తూ సర్వం మరచి మన్మథతాపంతో వేగిపోతున్న సుందరి రుక్మిణికి శుభ సూచకంగా ఎడంకన్ను, ఎడంభుజం, ఎడంకాలు అదిరాయి; అంతలోనే అగ్నిద్యోతనుడు కృష్ణుడు పంపగా వచ్చేడు; అతని ముఖకవళికలు చూసి మిక్కిలి ఉత్సుకతతో రుక్మిణి చిరునవ్వుతో ఎదురు వెళ్ళింది; అప్పుడా బ్రాహ్మణుడు ఇలా అన్నాడు. . .