దశమ స్కంధము - పూర్వ : గోపికల తాదాన్యతోన్మత్తత
- ఉపకరణాలు:
"ఈ పొదరింటిలో నిందాఁకఁ గృష్ణుండు-
నాతోడ మన్మథనటన మాడె
నియ్యోల మగుచోట నిందాఁకఁ జెలువుండు-
గాఢంబుగా నన్నుఁ గౌఁగలించె
నీ మహీజము నీడ నిందాఁక సుభగుండు-
చిట్టంటు చేతల సిగ్గుగొనియె
నీ పుష్పలత పొంత నిందాఁక దయితుండు-
నను డాసి యధరపానంబు చేసె
- ఉపకరణాలు:
నీ ప్రసూనవేది నిందాఁక రమణుండు
కుసుమ దామములను గొప్పుఁ దీర్చె"
ననుచుఁ గొంద ఱతివ లంభోజనయనుని
పూర్వలీలఁ దలఁచి పొగడి రధిప!
టీకా:
ఈ = ఈ యొక్క; పొదరింటి = గుబురుపొద; లోన్ = అందు; ఇందాక = కొంత సమయము ముందు; కృష్ణుండు = కృష్ణుడు; నా = నా; తోడన్ = తోటి; మన్మథనటన = మదనక్రీడ; ఆడెన్ = ఆడెను; ఈ = ఈ యొక్క; ఓలము = మరుగుగా నున్నది; అగు = ఐన; చోటన్ = చోటు నందు; ఇందాకన్ = ఇందాక; చెలువుండు = అందగాడు; గాఢంబుగాన్ = గట్టిగా; నన్నున్ = నన్ను; కౌగలించెన్ = ఆలింగనము చేసికొనెను; ఈ = ఈ యొక్క; మహీజము = చెట్టు; నీడన్ = నీడలో; ఇందాక = ఇందాక; సుభగుండు = మనోహరుడు, కృష్ణుడు; చిట్టంబు = చిలిపి, శృంగారపు; చేతలన్ = పనులతో; సిగ్గుగొనియెన్ = నా సిగ్గుతీసెను; ఈ = ఈ యొక్క; పుష్ప = పూల; లతన్ = తీగ; పొంతన్ = వద్ద; ఇందాకన్ = ఇందాక; దయితుండు = ప్రియుడు; ననున్ = నన్ను; డాసి = చేరి; అధరపానంబు = ముద్దుపెట్టుకొనుట; చేసెన్ = చేసెను; ఈ = ఈ యొక్క.
ప్రసూన = పూల; వేదిన్ = గట్టుమీద; ఇందాక = ఇందాక; రమణుండు = అందగాడు; కుసుమ = పూల; దామములను = దండలను; కొప్పున్ = జుట్టుముడి యందు; తీర్చెన్ = చక్కగాపెట్టెను; అనుచున్ = అని; కొందఱు = కొంతమంది; అతివలు = స్త్రీలు; అంభోజనయనుని = పద్మాక్షుని; పూర్వ = మునుపటి; లీలల్ = విలాసపు చేష్టలను; తలచి = గుర్తుచేసుకొని; పొగిడిరి = కీర్తించిరి; అధిప = రాజా.
భావము:
“ఈ పొదరింట్లో ఇంతకు ముందే కృష్ణుడు నాతో మన్మథక్రీడ సల్పినాడు. చాటుగా నున్న ఈ చోట ఇంతకు ముందు వల్లభుడు గట్టిగా కౌగలించుకున్నాడు. ఈ చెట్టు నీడలో ఇందాక మనోహరుడు నఖక్షతాలతో నా సిగ్గు హరించాడు. ఈ పుష్పనికుంజం దగ్గరే ఇంతకు ముందు ప్రాణేశ్వరుడు నను చేరి నా కెమ్మోవి జుఱ్ఱాడు. ఈ పూలతిన్నె మీద ఇందాక ప్రియుడు నా కొప్పులో పూలదండలు తురిమాడు.” అంటూ కొందరు గోపికలు పద్మాక్షుడు మునుపు చేసిన శృంగార చేష్టలను మాటి మాటికీ తలచుకుని కొనియాడారు.