పోతన తెలుగు భాగవతము

పోతన తెలుగు భాగవతము

దశమ స్కంధము - పూర్వ : గోపికల తాదాన్యతోన్మత్తత

  •  
  •  
  •  

10.1-1031-సీ.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

చరణంబులే యిందునిభానన!-
నకాది ముని యోగ రణి నొప్పు;
నీ పాదతలములే యెలనాగ! శ్రుతివధూ-
సీమంతవీధులఁ జెన్నుమిగులు;
నీ పదాబ్జంబులే యిభకులోత్తమయాన!-
పాలేటిరాచూలి ట్టుకొమ్మ;
లీ సుందరాంఘ్రులే యిందీవరేక్షణ!-
ముక్తికాంతా మనోమోహనంబు;

10.1-1031.1-ఆ.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

లీ యడుగల రజమె యింతి! బ్రహ్మేశాది
దివిజవరులు మౌళిదిశలఁ దాల్తు"
నుచుఁ గొంద ఱబల బ్జాక్షుఁ డేగిన
క్రమముఁ గనియు నతనిఁ గానరైరి.

టీకా:

ఈ = ఈ యొక్క; చరణంబులే = పాదములే; ఇందునిభానన = స్త్రీ {ఇందునిభానన - చంద్రుని వంటి మోము కలామె, స్త్రీ}; సనక = సనకుడు; ఆది = మున్నగు; ముని = ఋషుల; యోగ = యోగపు; సరణిన్ = మార్గమున; ఒప్పున్ = చక్కగానుండు; ఈ = ఈ యొక్క; పాదతలములే = అరికాళ్ళే; ఎలనాగ = స్త్రీ; శ్రుతివధూసీమంతవీధులన్ = ఉపనిషత్తులందు {శ్రుతివధూసీమంతవీధులు - శ్రుతి (వేదములు అనెడి) వధూ (స్త్రీ యొక్క) సీమంత (పాపిట) వీధులు (ప్రదేశములు), ఉపనిషత్తులు}; చెన్నుమిగులున్ = మిక్కిలి చక్కగానుండును; ఈ = ఈ యొక్క; పద = పాదములు అనెడి; అబ్జంబులే = పద్మములే; ఇభకులోత్తమయాన = ఇంతీ {ఇభకులోత్తమయాన - ఏనుగులన్నిటికన్న ఉత్తమమైన నడక కలామె, స్త్రీ}; పాలాటిరాచూలి = లక్ష్మీదేవికి {పాలేటిరాచూలి - పాలసముద్రుని రాకుమారి, లక్ష్మీదేవి}; పట్టుకొమ్మలు = ఆధారములు, నివాసములు; ఈ = ఈ యొక్క; సుందర = అందమైన; అంఘ్రులే = పాదములే; ఇందీవరేక్షణ = సుందరి {ఇందీవరేక్షణ - నల్లకలువల వంటి కన్నులు కలామె, స్త్రీ}; ముక్తి = మోక్షము అనెడి; కాంతా = స్త్రీ యొక్క; మనస్ = మనసును; మోహనంబులు = మోహము పుట్టించునవి; ఈ = ఈ యొక్క.
అడుగుల = పాదము లంటిన; రజము = ధూళియే; ఇంతి = స్త్రీ; బ్రహ్మ = బ్రహ్మదేవుడు; ఈశ = పరమ శివుడు; ఆది = మొదలగు; దివిజ = దేవతా; వరులు = శ్రేష్ఠులు; మౌళి = తలల; దిశలన్ = పైన; తాల్తురు = ధరింతురు; అనుచున్ = అని; కొందఱు = కొంతమంది; అబలలు = స్త్రీలు; అబ్జాక్షుడు = కృష్ణుడు; ఏగిన = వెళ్ళిన; క్రమమున్ = విధమును; కనియున్ = చూసినప్పటికి; అతనిని = అతనిని; కానరు = కనుగొనలేనివారు; ఐరి = అయ్యిరి.

భావము:

ఓ చంద్రముఖీ! ఈ చరణాలే సనకసనందాది మునీశ్వరుల ధ్యానమార్గాన వెలుగొందే చరణాలు. ఓ వెలదీ! ఈ పాదములే వేదములనెడి భామినుల పావటపై భాసిల్లే పాదాలు. ఓ గజరాజగమనా! ఈ పద్మముల వంటి పాదములే క్షీరసాగరపుత్రిక అయిన లక్ష్మికి ఆధారాలు. ఓ కలువకంటీ! ఈ అందమైన అడుగులే మోక్షమనెడు మగువ మసును మోహింపచేసే అడుగులు. ఓ నెలతా ఈ పాదధూళియే బ్రహ్మ రుద్రుడు మున్నగు దేవతా శ్రేష్ఠులు ఔదల ధరించేది.” అన్నారు కొంతమంది యువతులు. కాని, కృష్ణుడు వెళ్ళిన దారిని గుర్తించినా అతనిని చూడ లేకపోయారు.