ఛందోపరిచయము : సీస పద్యము
27 సీస పద్యము (ఉపజాతి)
సీ.ఇంద్రలు తమలోన నిద్దఱిద్దఱుఁ గూడి
యతులకునాధారమైతనర్ప
మూడుచోటులనుండమొగినిద్ధఱర్కులు
గదియనాక్రియనొక్కపదముమెఱయ
నిటువంటిపదములింపెసగంగనాల్గింట
సమధర్మగతినతిశయమునొందు
నట్టిధర్మమునకునాస్పదంబైపేర్చి
యాతతచ్ఛందోవిభాతిఁదనరి
గీ.
ఆటవెలఁదియొండె దేటగీతియు నొండె
విమలుభావ మమర విష్ణుదేవుఁ
డొప్పు ననుచుఁ బొసగఁ జెప్పిన సీసంబు
పసిఁడి యగు ధరిత్రిఁ బద్మనాభ
గణ విభజన
భ సల ర సల న త హ హ
UII IIUI UIU IIUI IIII UUI UI UI
ఇంద్రలు తమలోన నిద్దఱి ద్దఱుఁగూడి యతులకు నాధార మైత నర్ప
లక్షణము
• పాదాలు: నాలుగు - కాని పఠన, లేఖన సౌకర్యార్థం పాదమును 2గా విభజిస్తారు
• ప్రతి పాదంలోనూ అక్షరాల సంఖ్య: నియమం లేదు (అత్యధికంగా - 30, అత్యల్పంగా - 22)
• ప్రతిపాదంలోని గణాలు: 6 -ఇంద్ర గణాలు, 2 - సూర్య గణాలు
సీస పద్యము చివర ఆటవెలది లేదా గీతి ఉండాలి
• యతి :
ప్రతిపాదంలోనూ
1వ - 3వ గణాద్యక్షరాలకి, 5వ - 7వ గణాద్యక్షరాలకి
సీస పద్యము చివర ఆటవెలది లేదా గీతి లకు వాటి యతులో. ఒకే యతి పాటించాటం ఐచ్ఛికం.
• ప్రాస:
ఐచ్ఛికము
• ప్రాస: యతి
వేయవచ్చు
పోతన తెలుగు భాగవతములో వాడిన పద్యముల సంఖ్య - 1047
ఉదాహరణ
8-87-సీ.
కలుగఁడే నాపాలికలిమి సందేహింపఁ
గలిమిలేములు లేకఁ గలుగువాఁడు?
నా కడ్డపడ రాఁడె నలి నసాధువులచేఁ
బడిన సాధుల కడ్డపడెడువాఁడు?
చూడఁడే నా పాటుఁ జూపులఁ జూడకఁ
జూచువారలఁ గృపఁ జూచువాఁడు?
లీలతో నా మొఱాలింపఁడే మొఱఁగుల
మొఱ లెఱుంగుచుఁ దన్ను మొఱగువాఁడు?
8-87.1-తే.
అఖిల రూపముల్ దనరూప మైనవాఁడు
ఆదిమధ్యాంతములు లేక యడరువాఁడు
భక్తజనముల దీనుల పాలివాఁడు
వినఁడె? చూడఁడె? తలఁపడె? వేగ రాఁడె?
ఉదాహరణ 2:
8-83-సీ.
వరధర్మకామార్థ వర్జితకాములై
విబుధులు యెవ్వని సేవ యిష్ట
గతిఁ బొందుదురు? చేరి కాంక్షించువారి క
వ్యయ దేహ మిచ్చు నెవ్వాడు కరుణ?
ముక్తాత్ము లెవ్వని మునుకొని చింతింతు?
రానందవార్ధి మగ్నాంతరంగు
లేకాంతు లెవ్వని నేమియు గోరక
భద్రచరిత్రంబుఁ బాడుచుందు?
8-83.1-ఆ.
రా మహేశు నాద్యు నవ్యక్తు నధ్యాత్మ
యోగగమ్యుఁ బూర్ణు నున్నతాత్ము
బ్రహ్మమయిన వానిఁ బరుని నతీంద్రియు
నీశు స్థూలు సూక్ష్ము నే భజింతు.