ఛందోపరిచయము : కంద పద్యము
23 కంద పద్యము (జాతి)
క.
కంద పద్యము త్రిశర గణంబుల
నందముగా భజసనలము లటవడి మూఁటన్
బొందును నలజల నాఱిట
నొందుం దుద గురువు జగణ ముండదు బేసిన్.
గణ విభజన
UII IIII UII
భ నల భ
కందము త్రిశరగ ణంబుల
UII UII IIII IIII UU
భ భ నల నల గా
నందము గాభజ సనలము లటవడి మూఁటన్
భ, స, నల, గా గణాలే ఉన్నాయి
6వ గణము - నల
1, 3, 5, 7 గణాలు - జ కాదు
చివరి అక్షరం (టన్) - U
లక్షణములు
• పాదాలు: నాలుగు
• ప్రతి పాదంలోనూ అక్షరాల సంఖ్య: నియమం లేదు
• ప్రతిపాదంలోని గణాలు: 1. 1వ, 3వ పాదాలలో 3 గణములు, 2వ, 4వ పాదాలలో 5 గణములు (త్రిశర గణంబుల - 3+5 - 8 గణములు)
2. భ, జ, స, నల, గా - అనే 5 గణములు మాత్రమే ఉండాలి.
3. (అన్నీ చతుర్మాత్ర గణములే)
4. 1వ,2వ పాదాలకు కలిపి మరియు 3వ, 4వ పాదములకు కలిపి 6వ గణము నల లేదా జ గణము కావలెను.
5. బేసి గణము (1, 3, 5, 7 గణములు) జ కారాదు
6. చివరి అక్షరము (2వ, 4వ పాదం చివరి అక్షరము) గురువు కావాలి. (స గణము కాని గా గణము కాని ఉండాలి).
• యతి :
2వ, 4వ పాదాలలో - నాలుగవ గణాద్యక్షరం
• ప్రాస:
వేయాలి.
• ప్రాస: యతి
వర్తించదు
పోతన తెలుగు భాగవతములో వాడిన పద్యముల సంఖ్య - 2611
ఉదాహరణ
9-263-క.
భూతలనాథుఁడు రాముఁడు
ప్రీతుండై పెండ్లియాడెఁ బృథుగుణమణి సం
ఘాతన్ భాగ్యోపేతన్
సీతన్ ముఖకాంతివిజిత సితఖద్యోతన్.
కంద నిరూపణ
భ భ భ
భూతల నాథుడు రాముడు
గా గా జ నల స
ప్రీతుం డై పెం డ్లి యాడె బృథుగుణ మణిసం
గా గా గా
ఘాతన్ భాగ్యో పేతన్
గా స నల స గా
సీతన్ ముఖకాం తి విజిత సితఖ ద్యోతన్
భ, జ, స, నల, గా గణాలే ఉన్నాయి
6వ గణము - జ
1, 3, 5, 7 గణాలు - జ కాదు
చివరి అక్షరం (తన్) - U
ప్రాస, యతి సరిపోయాయి.