చతుర్థ స్కంధః : త్రయోదశోఽధ్యాయః - 13
అధ్యాయము – 13
4-13-1శ్లో.
సూత ఉవాచ
నిశమ్య కౌషారవిణోపవర్ణితం ధ్రువస్య వైకుణ్ఠపదాధిరోహణమ్
ప్రరూఢభావో భగవత్యధోక్షజే ప్రష్టుం పునస్తం విదురః ప్రచక్రమే
4-13-2శ్లో.
విదుర ఉవాచ
కే తే ప్రచేతసో నామ కస్యాపత్యాని సువ్రత
కస్యాన్వవాయే ప్రఖ్యాతాః కుత్ర వా సత్రమాసత
4-13-3శ్లో.
మన్యే మహాభాగవతం నారదం దేవదర్శనమ్
యేన ప్రోక్తః క్రియాయోగః పరిచర్యావిధిర్హరేః
4-13-4శ్లో.
స్వధర్మశీలైః పురుషైర్భగవాన్యజ్ఞపూరుషః
ఇజ్యమానో భక్తిమతా నారదేనేరితః కిల
4-13-5శ్లో.
యాస్తా దేవర్షిణా తత్ర వర్ణితా భగవత్కథాః
మహ్యం శుశ్రూషవే బ్రహ్మన్కార్త్స్న్యేనాచష్టుమర్హసి
4-13-6శ్లో.
మైత్రేయ ఉవాచ
ధ్రువస్య చోత్కలః పుత్రః పితరి ప్రస్థితే వనమ్
సార్వభౌమశ్రియం నైచ్ఛదధిరాజాసనం పితుః
4-13-7శ్లో.
స జన్మనోపశాన్తాత్మా నిఃసఙ్గః సమదర్శనః
దదర్శ లోకే వితతమాత్మానం లోకమాత్మని
4-13-8శ్లో.
ఆత్మానం బ్రహ్మ నిర్వాణం ప్రత్యస్తమితవిగ్రహమ్
అవబోధరసైకాత్మ్యమానన్దమనుసన్తతమ్
4-13-9శ్లో.
అవ్యవచ్ఛిన్నయోగాగ్ని దగ్ధకర్మమలాశయః
స్వరూపమవరున్ధానో నాత్మనోऽన్యం తదైక్షత
4-13-10శ్లో.
జడాన్ధబధిరోన్మత్త మూకాకృతిరతన్మతిః
లక్షితః పథి బాలానాం ప్రశాన్తార్చిరివానలః
4-13-11శ్లో.
మత్వా తం జడమున్మత్తం కులవృద్ధాః సమన్త్రిణః
వత్సరం భూపతిం చక్రుర్యవీయాంసం భ్రమేః సుతమ్
4-13-12శ్లో.
స్వర్వీథిర్వత్సరస్యేష్టా భార్యాసూత షడాత్మజాన్
పుష్పార్ణం తిగ్మకేతుం చ ఇషమూర్జం వసుం జయమ్
4-13-13శ్లో.
పుష్పార్ణస్య ప్రభా భార్యా దోషా చ ద్వే బభూవతుః
ప్రాతర్మధ్యన్దినం సాయమితి హ్యాసన్ప్రభాసుతాః
4-13-14శ్లో.
ప్రదోషో నిశిథో వ్యుష్ట ఇతి దోషాసుతాస్త్రయః
వ్యుష్టః సుతం పుష్కరిణ్యాం సర్వతేజసమాదధే
4-13-15శ్లో.
స చక్షుః సుతమాకూత్యాం పత్న్యాం మనుమవాప హ
మనోరసూత మహిషీ విరజాన్నడ్వలా సుతాన్
4-13-16శ్లో.
పురుం కుత్సం త్రితం ద్యుమ్నం సత్యవన్తమృతం వ్రతమ్
అగ్నిష్టోమమతీరాత్రం ప్రద్యుమ్నం శిబిముల్ముకమ్
4-13-17శ్లో.
ఉల్ముకోऽజనయత్పుత్రాన్పుష్కరిణ్యాం షడుత్తమాన్
అఙ్గం సుమనసం ఖ్యాతిం క్రతుమఙ్గిరసం గయమ్
4-13-18శ్లో.
సునీథాఙ్గస్య యా పత్నీ సుషువే వేనముల్బణమ్
యద్దౌఃశీల్యాత్స రాజర్షిర్నిర్విణ్ణో నిరగాత్పురాత్
4-13-19శ్లో.
యమఙ్గ శేపుః కుపితా వాగ్వజ్రా మునయః కిల
గతాసోస్తస్య భూయస్తే మమన్థుర్దక్షిణం కరమ్
4-13-20శ్లో.
అరాజకే తదా లోకే దస్యుభిః పీడితాః ప్రజాః
జాతో నారాయణాంశేన పృథురాద్యః క్షితీశ్వరః
4-13-21శ్లో.
విదుర ఉవాచ
తస్య శీలనిధేః సాధోర్బ్రహ్మణ్యస్య మహాత్మనః
రాజ్ఞః కథమభూద్దుష్టా ప్రజా యద్విమనా యయౌ
4-13-22శ్లో.
కిం వాంహో వేన ఉద్దిశ్య బ్రహ్మదణ్డమయూయుజన్
దణ్డవ్రతధరే రాజ్ఞి మునయో ధర్మకోవిదాః
4-13-23శ్లో.
నావధ్యేయః ప్రజాపాలః ప్రజాభిరఘవానపి
యదసౌ లోకపాలానాం బిభర్త్యోజః స్వతేజసా
4-13-24శ్లో.
ఏతదాఖ్యాహి మే బ్రహ్మన్సునీథాత్మజచేష్టితమ్
శ్రద్దధానాయ భక్తాయ త్వం పరావరవిత్తమః
4-13-25శ్లో.
మైత్రేయ ఉవాచ
అఙ్గోऽశ్వమేధం రాజర్షిరాజహార మహాక్రతుమ్
నాజగ్ముర్దేవతాస్తస్మిన్నాహూతా బ్రహ్మవాదిభిః
4-13-26శ్లో.
తమూచుర్విస్మితాస్తత్ర యజమానమథర్త్విజః
హవీంషి హూయమానాని న తే గృహ్ణన్తి దేవతాః
4-13-27శ్లో.
రాజన్హవీంష్యదుష్టాని శ్రద్ధయాసాదితాని తే
ఛన్దాంస్యయాతయామాని యోజితాని ధృతవ్రతైః
4-13-28శ్లో.
న విదామేహ దేవానాం హేలనం వయమణ్వపి
యన్న గృహ్ణన్తి భాగాన్స్వాన్యే దేవాః కర్మసాక్షిణః
4-13-29శ్లో.
మైత్రేయ ఉవాచ
అఙ్గో ద్విజవచః శ్రుత్వా యజమానః సుదుర్మనాః
తత్ప్రష్టుం వ్యసృజద్వాచం సదస్యాంస్తదనుజ్ఞయా
4-13-30శ్లో.
నాగచ్ఛన్త్యాహుతా దేవా న గృహ్ణన్తి గ్రహానిహ
సదసస్పతయో బ్రూత కిమవద్యం మయా కృతమ్
4-13-31శ్లో.
సదసస్పతయ ఊచుః
నరదేవేహ భవతో నాఘం తావన్మనాక్స్థితమ్
అస్త్యేకం ప్రాక్తనమఘం యదిహేదృక్త్వమప్రజః
4-13-32శ్లో.
తథా సాధయ భద్రం తే ఆత్మానం సుప్రజం నృప
ఇష్టస్తే పుత్రకామస్య పుత్రం దాస్యతి యజ్ఞభుక్
4-13-33శ్లో.
తథా స్వభాగధేయాని గ్రహీష్యన్తి దివౌకసః
యద్యజ్ఞపురుషః సాక్షాదపత్యాయ హరిర్వృతః
4-13-34శ్లో.
తాంస్తాన్కామాన్హరిర్దద్యాద్యాన్యాన్కామయతే జనః
ఆరాధితో యథైవైష తథా పుంసాం ఫలోదయః
4-13-35శ్లో.
ఇతి వ్యవసితా విప్రాస్తస్య రాజ్ఞః ప్రజాతయే
పురోడాశం నిరవపన్శిపివిష్టాయ విష్ణవే
4-13-36శ్లో.
తస్మాత్పురుష ఉత్తస్థౌ హేమమాల్యమలామ్బరః
హిరణ్మయేన పాత్రేణ సిద్ధమాదాయ పాయసమ్
4-13-37శ్లో.
స విప్రానుమతో రాజా గృహీత్వాఞ్జలినౌదనమ్
అవఘ్రాయ ముదా యుక్తః ప్రాదాత్పత్న్యా ఉదారధీః
4-13-38శ్లో.
సా తత్పుంసవనం రాజ్ఞీ ప్రాశ్య వై పత్యురాదధే
గర్భం కాల ఉపావృత్తే కుమారం సుషువేऽప్రజా
4-13-39శ్లో.
స బాల ఏవ పురుషో మాతామహమనువ్రతః
అధర్మాంశోద్భవం మృత్యుం తేనాభవదధార్మికః
4-13-40శ్లో.
స శరాసనముద్యమ్య మృగయుర్వనగోచరః
హన్త్యసాధుర్మృగాన్దీనాన్వేనోऽసావిత్యరౌజ్జనః
4-13-41శ్లో.
ఆక్రీడే క్రీడతో బాలాన్వయస్యానతిదారుణః
ప్రసహ్య నిరనుక్రోశః పశుమారమమారయత్
4-13-42శ్లో.
తం విచక్ష్య ఖలం పుత్రం శాసనైర్వివిధైర్నృపః
యదా న శాసితుం కల్పో భృశమాసీత్సుదుర్మనాః
4-13-43శ్లో.
ప్రాయేణాభ్యర్చితో దేవో యేऽప్రజా గృహమేధినః
కదపత్యభృతం దుఃఖం యే న విన్దన్తి దుర్భరమ్
4-13-44శ్లో.
యతః పాపీయసీ కీర్తిరధర్మశ్చ మహాన్నృణామ్
యతో విరోధః సర్వేషాం యత ఆధిరనన్తకః
4-13-45శ్లో.
కస్తం ప్రజాపదేశం వై మోహబన్ధనమాత్మనః
పణ్డితో బహు మన్యేత యదర్థాః క్లేశదా గృహాః
4-13-46శ్లో.
కదపత్యం వరం మన్యే సదపత్యాచ్ఛుచాం పదాత్
నిర్విద్యేత గృహాన్మర్త్యో యత్క్లేశనివహా గృహాః
4-13-47శ్లో.
ఏవం స నిర్విణ్ణమనా నృపో గృహాన్నిశీథ ఉత్థాయ మహోదయోదయాత్
అలబ్ధనిద్రోऽనుపలక్షితో నృభిర్హిత్వా గతో వేనసువం ప్రసుప్తామ్
4-13-48శ్లో.
విజ్ఞాయ నిర్విద్య గతం పతిం ప్రజాః పురోహితామాత్యసుహృద్గణాదయః
విచిక్యురుర్వ్యామతిశోకకాతరా యథా నిగూఢం పురుషం కుయోగినః
4-13-49శ్లో.
అలక్షయన్తః పదవీం ప్రజాపతేర్హతోద్యమాః ప్రత్యుపసృత్య తే పురీమ్
ఋషీన్సమేతానభివన్ద్య సాశ్రవో న్యవేదయన్పౌరవ భర్తృవిప్లవమ్