చతుర్థ స్కంధః : త్రయోవింశోఽధ్యాయః - 23
4-23-1
మైత్రేయ ఉవాచ
దృష్ట్వాఽఽత్మానం ప్రవయసమేకదా వైన్య ఆత్మవాన్ .
ఆత్మనా వర్ధితాశేషస్వానుసర్గః ప్రజాపతిః
4-23-2
జగతస్తస్థుషశ్చాపి వృత్తిదో ధర్మభృత్సతాం .
నిష్పాదితేశ్వరాదేశో యదర్థమిహ జజ్ఞివాన్
4-23-3
ఆత్మజేష్వాత్మజాం న్యస్య విరహాద్రుదతీమివ .
ప్రజాసు విమనఃస్వేకః సదారోఽగాత్తపోవనం
4-23-4
తత్రాప్యదాభ్యనియమో వైఖానససుసమ్మతే .
ఆరబ్ధ ఉగ్రతపసి యథా స్వవిజయే పురా
4-23-5
కందమూలఫలాహారః శుష్కపర్ణాశనః క్వచిత్ .
అబ్భక్షః కతిచిత్పక్షాన్ వాయుభక్షస్తతః పరం
4-23-6
గ్రీష్మే పంచతపా వీరో వర్షాస్వాసారషాణ్మునిః .
ఆకంఠమగ్నః శిశిరే ఉదకే స్థండిలేశయః
4-23-7
తితిక్షుర్యతవాగ్దాంత ఊర్ధ్వరేతా జితానిలః .
ఆరిరాధయిషుః కృష్ణమచరత్తప ఉత్తమం
4-23-8
తేన క్రమానుసిద్ధేన ధ్వస్తకర్మమలాశయః .
ప్రాణాయామైః సన్నిరుద్ధషడ్వర్గశ్ఛిన్నబంధనః
4-23-9
సనత్కుమారో భగవాన్ యదాహాధ్యాత్మికం పరం .
యోగం తేనైవ పురుషమభజత్పురుషర్షభః
4-23-10
భగవద్ధర్మిణః సాధోః శ్రద్ధయా యతతః సదా .
భక్తిర్భగవతి బ్రహ్మణ్యనన్యవిషయాభవత్
4-23-11
తస్యానయా భగవతః పరికర్మశుద్ధ-
సత్త్వాత్మనస్తదనుసంస్మరణానుపూర్త్యా .
జ్ఞానం విరక్తిమదభూన్నిశితేన యేన
చిచ్ఛేద సంశయపదం నిజజీవకోశం
4-23-12
ఛిన్నాన్యధీరధిగతాత్మగతిర్నిరీహస్తత్
తత్యజేఽచ్ఛినదిదం వయునేన యేన .
తావన్న యోగగతిభిర్యతిరప్రమత్తో
యావద్గదాగ్రజకథాసు రతిం న కుర్యాత్
4-23-13
ఏవం స వీరప్రవరః సంయోజ్యాత్మానమాత్మని .
బ్రహ్మభూతో దృఢం కాలే తత్యాజ స్వం కలేవరం
4-23-14
సంపీడ్య పాయుం పార్ష్ణిభ్యాం వాయుముత్సారయంఛనైః .
నాభ్యాం కోష్ఠేష్వవస్థాప్య హృదురఃకంఠశీర్షణి
4-23-15
ఉత్సర్పయంస్తు తం మూర్ధ్ని క్రమేణావేశ్య నిఃస్పృహః .
వాయుం వాయౌ క్షితౌ కాయం తేజస్తేజస్యయూయుజత్
4-23-16
ఖాన్యాకాశే ద్రవం తోయే యథాస్థానం విభాగశః .
క్షితిమంభసి తత్తేజస్యదో వాయౌ నభస్యముం
4-23-17
ఇంద్రియేషు మనస్తాని తన్మాత్రేషు యథోద్భవం .
భూతాదినామూన్యుత్కృష్య మహత్యాత్మని సందధే
4-23-18
తం సర్వగుణవిన్యాసం జీవే మాయామయే న్యధాత్ .
తం చానుశయమాత్మస్థమసావనుశయీ పుమాన్ .
జ్ఞానవైరాగ్యవీర్యేణ స్వరూపస్థోఽజహాత్ప్రభుః
4-23-19
అర్చిర్నామ మహారాజ్ఞీ తత్పత్న్యనుగతా వనం .
సుకుమార్యతదర్హా చ యత్పద్భ్యాం స్పర్శనం భువః
4-23-20
అతీవ భర్తుర్వ్రతధర్మనిష్ఠయా
శుశ్రూషయా చార్షదేహయాత్రయా .
నావిందతార్తిం పరికర్శితాపి సా
ప్రేయస్కరస్పర్శనమాననిర్వృతిః
4-23-21
దేహం విపన్నాఖిలచేతనాదికం
పత్యుః పృథివ్యా దయితస్య చాత్మనః .
ఆలక్ష్య కించిచ్చ విలప్య సా సతీ
చితామథారోపయదద్రిసానుని
4-23-22
విధాయ కృత్యం హ్రదినీ జలాప్లుతా
దత్త్వోదకం భర్తురుదారకర్మణః .
నత్వా దివిస్థాంస్త్రిదశాంస్త్రిః పరీత్య
వివేశ వహ్నిం ధ్యాయతీ భర్తృపాదౌ
4-23-23
విలోక్యానుగతాం సాధ్వీం పృథుం వీరవరం పతిం .
తుష్టువుర్వరదా దేవైర్దేవపత్న్యః సహస్రశః
4-23-24
కుర్వత్యః కుసుమాసారం తస్మిన్ మందరసానుని .
నదత్స్వమరతూర్యేషు గృణంతి స్మ పరస్పరం
4-23-25
దేవ్య ఊచుః
అహో ఇయం వధూర్ధన్యా యా చైవం భూభుజాం పతిం .
సర్వాత్మనా పతిం భేజే యజ్ఞేశం శ్రీర్వధూరివ
4-23-26
సైషా నూనం వ్రజత్యూర్ధ్వమను వైన్యం పతిం సతీ .
పశ్యతాస్మానతీత్యార్చిర్దుర్విభావ్యేన కర్మణా
4-23-27
తేషాం దురాపం కిం త్వన్యన్మర్త్యానాం భగవత్పదం .
భువి లోలాయుషో యే వై నైష్కర్మ్యం సాధయంత్యుత
4-23-28
స వంచితో బతాత్మధ్రుక్ కృచ్ఛ్రేణ మహతా భువి .
లబ్ధ్వాపవర్గ్యం మానుష్యం విషయేషు విషజ్జతే
4-23-29
మైత్రేయ ఉవాచ
స్తువతీష్వమరస్త్రీషు పతిలోకం గతా వధూః .
యం వా ఆత్మవిదాం ధుర్యో వైన్యః ప్రాపాచ్యుతాశ్రయః
4-23-30
ఇత్థంభూతానుభావోఽసౌ పృథుః స భగవత్తమః .
కీర్తితం తస్య చరితముద్దామచరితస్య తే
4-23-31
య ఇదం సుమహత్పుణ్యం శ్రద్ధయావహితః పఠేత్ .
శ్రావయేచ్ఛృణుయాద్వాపి స పృథోః పదవీమియాత్
4-23-32
బ్రాహ్మణో బ్రహ్మవర్చస్వీ రాజన్యో జగతీపతిః .
వైశ్యః పఠన్ విట్పతిః స్యాచ్ఛూద్రః సత్తమతామియాత్
4-23-33
త్రికృత్వ ఇదమాకర్ణ్య నరో నార్యథవాఽఽదృతా .
అప్రజః సుప్రజతమో నిర్ధనో ధనవత్తమః
4-23-34
అస్పష్టకీర్తిః సుయశా మూర్ఖో భవతి పండితః .
ఇదం స్వస్త్యయనం పుంసామమంగల్యనివారణం
4-23-35
ధన్యం యశస్యమాయుష్యం స్వర్గ్యం కలిమలాపహం .
ధర్మార్థకామమోక్షాణాం సమ్యక్ సిద్ధిమభీప్సుభిః .
శ్రద్ధయైతదనుశ్రావ్యం చతుర్ణాం కారణం పరం
4-23-36
విజయాభిముఖో రాజా శ్రుత్వైతదభియాతి యాన్ .
బలిం తస్మై హరంత్యగ్రే రాజానః పృథవే యథా
4-23-37
ముక్తాన్యసంగో భగవత్యమలాం భక్తిముద్వహన్ .
వైన్యస్య చరితం పుణ్యం శృణుయాచ్ఛ్రావయేత్పఠేత్
4-23-38
వైచిత్రవీర్యాభిహితం మహన్మాహాత్మ్యసూచకం .
అస్మిన్ కృతమతిర్మర్త్యః పార్థవీం గతిమాప్నుయాత్
4-23-39
అనుదినమిదమాదరేణ శృణ్వన్
పృథుచరితం ప్రథయన్ విముక్తసంగః .
భగవతి భవసింధుపోతపాదే
స చ నిపుణాం లభతే రతిం మనుష్యః
4-23-40
ఇతి శ్రీమద్భాగవతే మహాపురాణే పారమహంస్యాం సంహితాయాం
చతుర్థస్కంధే త్రయోవింశోఽధ్యాయః