చతుర్థ స్కంధః : నవమోఽధ్యాయః - 9
4-9-1
మైత్రేయ ఉవాచ
త ఏవముత్సన్నభయా ఉరుక్రమే
కృతావనామాః ప్రయయుస్త్రివిష్టపం .
సహస్రశీర్షాపి తతో గరుత్మతా
మధోర్వనం భృత్యదిదృక్షయా గతః
4-9-2
స వై ధియా యోగవిపాకతీవ్రయా
హృత్పద్మకోశే స్ఫురితం తడిత్ప్రభం .
తిరోహితం సహసైవోపలక్ష్య
బహిఃస్థితం తదవస్థం దదర్శ
4-9-3
తద్దర్శనేనాగతసాధ్వసః క్షితా-
వవందతాంగం వినమయ్య దండవత్ .
దృగ్భ్యాం ప్రపశ్యన్ ప్రపిబన్నివార్భకః
చుంబన్నివాస్యేన భుజైరివాశ్లిషన్
4-9-4
స తం వివక్షంతమతద్విదం హరిః
జ్ఞాత్వాస్య సర్వస్య చ హృద్యవస్థితః .
కృతాంజలిం బ్రహ్మమయేన కంబునా
పస్పర్శ బాలం కృపయా కపోలే
4-9-5
స వై తదైవ ప్రతిపాదితాం గిరం
దైవీం పరిజ్ఞాతపరాత్మనిర్ణయః .
తం భక్తిభావోఽభ్యగృణాదసత్వరం
పరిశ్రుతోరుశ్రవసం ధ్రువక్షితిః
4-9-6
ధ్రువ ఉవాచ
యోఽన్తఃప్రవిశ్య మమ వాచమిమాం ప్రసుప్తాం
సంజీవయత్యఖిలశక్తిధరః స్వధామ్నా .
అన్యాంశ్చ హస్తచరణశ్రవణత్వగాదీన్
ప్రాణాన్ నమో భగవతే పురుషాయ తుభ్యం
4-9-7
ఏకస్త్వమేవ భగవన్నిదమాత్మశక్త్యా
మాయాఖ్యయోరుగుణయా మహదాద్యశేషం .
సృష్ట్వానువిశ్య పురుషస్తదసద్గుణేషు
నానేవ దారుషు విభావసువద్విభాసి
4-9-8
త్వద్దత్తయా వయునయేదమచష్ట విశ్వం
సుప్తప్రబుద్ధ ఇవ నాథ భవత్ప్రపన్నః .
తస్యాపవర్గ్యశరణం తవ పాదమూలం
విస్మర్యతే కృతవిదా కథమార్తబంధో
4-9-9
నూనం విముష్టమతయస్తవ మాయయా తే
యే త్వాం భవాప్యయవిమోక్షణమన్యహేతోః .
అర్చంతి కల్పకతరుం కుణపోపభోగ్య-
మిచ్ఛంతి యత్స్పర్శజం నిరయేఽపి నౄణాం
4-9-10
యా నిర్వృతిస్తనుభృతాం తవ పాదపద్మ-
ధ్యానాద్భవజ్జనకథాశ్రవణేన వా స్యాత్ .
సా బ్రహ్మణి స్వమహిమన్యపి నాథ మా భూత్కిం
త్వంతకాసిలులితాత్పతతాం విమానాత్
4-9-11
భక్తిం ముహుః ప్రవహతాం త్వయి మే ప్రసంగో
భూయాదనంత మహతామమలాశయానాం .
యేనాంజసోల్బణమురువ్యసనం భవాబ్ధిం
నేష్యే భవద్గుణకథామృతపానమత్తః
4-9-12
తే న స్మరంత్యతితరాం ప్రియమీశ మర్త్యం
యే చాన్వదః సుతసుహృద్గృహవిత్తదారాః .
యే త్వబ్జనాభ భవదీయపదారవింద-
సౌగంధ్యలుబ్ధహృదయేషు కృతప్రసంగాః
4-9-13
తిర్యఙ్నగద్విజసరీసృపదేవదైత్య-
మర్త్యాదిభిః పరిచితం సదసద్విశేషం .
రూపం స్థవిష్ఠమజ తే మహదాద్యనేకం
నాతః పరం పరమ వేద్మి న యత్ర వాదః
4-9-14
కల్పాంత ఏతదఖిలం జఠరేణ గృహ్ణన్
శేతే పుమాన్ స్వదృగనంతసఖస్తదంకే .
యన్నాభిసింధురుహకాంచనలోకపద్మగర్భే
ద్యుమాన్ భగవతే ప్రణతోఽస్మి తస్మై
4-9-15
త్వం నిత్యముక్తపరిశుద్ధవిబుద్ధ ఆత్మా
కూటస్థ ఆదిపురుషో భగవాంస్త్ర్యధీశః .
యద్బుద్ధ్యవస్థితిమఖండితయా స్వదృష్ట్యా
ద్రష్టా స్థితావధిమఖో వ్యతిరిక్త ఆస్సే
4-9-16
యస్మిన్ విరుద్ధగతయో హ్యనిశం పతంతి
విద్యాదయో వివిధశక్తయ ఆనుపూర్వ్యాత్ .
తద్బ్రహ్మవిశ్వభవమేకమనంతమాద్య-
మానందమాత్రమవికారమహం ప్రపద్యే
4-9-17
సత్యాశిషో హి భగవంస్తవ పాదపద్మ-
మాశీస్తథానుభజతః పురుషార్థమూర్తేః .
అప్యేవమార్య భగవాన్ పరిపాతి దీనాన్
వాశ్రేవ వత్సకమనుగ్రహకాతరోఽస్మాన్
4-9-18
మైత్రేయ ఉవాచ
అథాభిష్టుత ఏవం వై సత్సంకల్పేన ధీమతా .
భృత్యానురక్తో భగవాన్ ప్రతినంద్యేదమబ్రవీత్
4-9-19
శ్రీభగవానువాచ
వేదాహం తే వ్యవసితం హృది రాజన్యబాలక .
తత్ప్రయచ్ఛామి భద్రం తే దురాపమపి సువ్రత
4-9-20
నాన్యైరధిష్ఠితం భద్ర యద్భ్రాజిష్ణు ధ్రువక్షితి .
యత్ర గ్రహర్క్షతారాణాం జ్యోతిషాం చక్రమాహితం
4-9-21
మేఢ్యాం గోచక్రవత్స్థాస్ను పరస్తాత్కల్పవాసినాం .
ధర్మోఽగ్నిః కశ్యపః శుక్రో మునయో యే వనౌకసః .
చరంతి దక్షిణీకృత్య భ్రమంతో యత్సతారకాః
4-9-22
ప్రస్థితే తు వనం పిత్రా దత్త్వా గాం ధర్మసంశ్రయః .
షట్త్రింశద్వర్షసాహస్రం రక్షితావ్యాహతేంద్రియః
4-9-23
త్వద్భ్రాతర్యుత్తమే నష్టే మృగయాయాం తు తన్మనాః .
అన్వేషంతీ వనం మాతా దావాగ్నిం సా ప్రవేక్ష్యతి
4-9-24
ఇష్ట్వా మాం యజ్ఞహృదయం యజ్ఞైః పుష్కలదక్షిణైః .
భుక్త్వా చేహాశిషః సత్యా అంతే మాం సంస్మరిష్యసి
4-9-25
తతో గంతాసి మత్స్థానం సర్వలోకనమస్కృతం .
ఉపరిష్టాదృషిభ్యస్త్వం యతో నావర్తతే గతః
4-9-26
మైత్రేయ ఉవాచ
ఇత్యర్చితః స భగవానతిదిశ్యాత్మనః పదం .
బాలస్య పశ్యతో ధామ స్వమగాద్గరుడధ్వజః
4-9-27
సోఽపి సంకల్పజం విష్ణోః పాదసేవోపసాదితం .
ప్రాప్య సంకల్పనిర్వాణం నాతిప్రీతోభ్యగాత్పురం
4-9-28
విదుర ఉవాచ
సుదుర్లభం యత్పరమం పదం హరే-
ర్మాయావినస్తచ్చరణార్చనార్జితం .
లబ్ధ్వాప్యసిద్ధార్థమివైకజన్మనా
కథం స్వమాత్మానమమన్యతార్థవిత్
4-9-29
మైత్రేయ ఉవాచ
మాతుః సపత్న్యా వాగ్బాణైర్హృది విద్ధస్తు తాన్ స్మరన్ .
నైచ్ఛన్ముక్తిపతేర్ముక్తిం తస్మాత్తాపముపేయివాన్
4-9-30
ధ్రువ ఉవాచ
సమాధినా నైకభవేన యత్పదం
విదుః సనందాదయ ఊర్ధ్వరేతసః .
మాసైరహం షడ్భిరముష్యపాదయోః
ఛాయాముపేత్యాపగతః పృథఙ్మతిః
4-9-31
అహో బత మమానాత్మ్యం మందభాగ్యస్య పశ్యత .
భవచ్ఛిదః పాదమూలం గత్వా యాచే యదంతవత్
4-9-32
మతిర్విదూషితా దేవైః పతద్భిరసహిష్ణుభిః .
యో నారదవచస్తథ్యం నాగ్రాహిషమసత్తమః
4-9-33
దైవీం మాయాముపాశ్రిత్య ప్రసుప్త ఇవ భిన్నదృక్ .
తప్యే ద్వితీయేఽప్యసతి భ్రాతృభ్రాతృవ్యహృద్రుజా
4-9-34
మయైతత్ప్రార్థితం వ్యర్థం చికిత్సేవ గతాయుషి .
ప్రసాద్య జగదాత్మానం తపసా దుష్ప్రసాదనం .
భవచ్ఛిదమయాచేఽహం భవం భాగ్యవివర్జితః
4-9-35
స్వారాజ్యం యచ్ఛతో మౌఢ్యాన్మానో మే భిక్షితో బత .
ఈశ్వరాత్క్షీణపుణ్యేన ఫలీకారానివాధనః
4-9-36
మైత్రేయ ఉవాచ
న వై ముకుందస్య పదారవిందయోః
రజోజుషస్తాత భవాదృశా జనాః .
వాంఛంతి తద్దాస్యమృతేఽర్థమాత్మనో
యదృచ్ఛయా లబ్ధమనః సమృద్ధయః
4-9-37
ఆకర్ణ్యాత్మజమాయాంతం సంపరేత్య యథాగతం .
రాజా న శ్రద్దధే భద్రమభద్రస్య కుతో మమ
4-9-38
శ్రద్ధాయ వాక్యం దేవర్షేర్హర్షవేగేన ధర్షితః .
వార్తాహర్తురతిప్రీతో హారం ప్రాదాన్మహాధనం
4-9-39
సదశ్వం రథమారుహ్య కార్తస్వరపరిష్కృతం .
బ్రాహ్మణైః కులవృద్ధైశ్చ పర్యస్తోఽమాత్యబంధుభిః
4-9-40
శంఖదుందుభినాదేన బ్రహ్మఘోషేణ వేణుభిః .
నిశ్చక్రామ పురాత్తూర్ణమాత్మజాభీక్షణోత్సుకః
4-9-41
సునీతిః సురుచిశ్చాస్య మహిష్యౌ రుక్మభూషితే .
ఆరుహ్య శిబికాం సార్ధముత్తమేనాభిజగ్మతుః
4-9-42
తం దృష్ట్వోపవనాభ్యాశ ఆయాంతం తరసా రథాత్ .
అవరుహ్య నృపస్తూర్ణమాసాద్య ప్రేమవిహ్వలః
4-9-43
పరిరేభేఽఙ్గజం దోర్భ్యాం దీర్ఘోత్కంఠమనాః శ్వసన్ .
విష్వక్సేనాంఘ్రిసంస్పర్శహతాశేషాఘబంధనం
4-9-44
అథాజిఘ్రన్ముహుర్మూర్ధ్ని శీతైర్నయనవారిభిః .
స్నాపయామాస తనయం జాతోద్దామమనోరథః
4-9-45
అభివంద్య పితుః పాదావాశీర్భిశ్చాభిమంత్రితః .
ననామ మాతరౌ శీర్ష్ణా సత్కృతః సజ్జనాగ్రణీః
4-9-46
సురుచిస్తం సముత్థాప్య పాదావనతమర్భకం .
పరిష్వజ్యాహ జీవేతి బాష్పగద్గదయా గిరా
4-9-47
యస్య ప్రసన్నో భగవాన్ గుణైర్మైత్ర్యాదిభిర్హరిః .
తస్మై నమంతి భూతాని నిమ్నమాప ఇవ స్వయం
4-9-48
ఉత్తమశ్చ ధ్రువశ్చోభావన్యోన్యం ప్రేమవిహ్వలౌ .
అంగసంగాదుత్పులకావస్రౌఘం ముహురూహతుః
4-9-49
సునీతిరస్య జననీ ప్రాణేభ్యోఽపి ప్రియం సుతం .
ఉపగుహ్య జహావాధిం తదంగస్పర్శనిర్వృతా
4-9-50
పయః స్తనాభ్యాం సుస్రావ నేత్రజైః సలిలైః శివైః .
తదాభిషిచ్యమానాభ్యాం వీర వీరసువో ముహుః
4-9-51
తాం శశంసుర్జనా రాజ్ఞీం దిష్ట్యా తే పుత్ర ఆర్తిహా .
ప్రతిలబ్ధశ్చిరం నష్టో రక్షితా మండలం భువః
4-9-52
అభ్యర్చితస్త్వయా నూనం భగవాన్ ప్రణతార్తిహా .
యదనుధ్యాయినో ధీరా మృత్యుం జిగ్యుః సుదుర్జయం
4-9-53
లాల్యమానం జనైరేవం ధ్రువం సభ్రాతరం నృపః .
ఆరోప్య కరిణీం హృష్టః స్తూయమానోఽవిశత్పురం
4-9-54
తత్ర తత్రోపసంకౢప్తైర్లసన్మకరతోరణైః .
సవృందైః కదలీస్తంభైః పూగపోతైశ్చ తద్విధైః
4-9-55
చూతపల్లవవాసఃస్రఙ్ ముక్తాదామవిలంబిభిః .
ఉపస్కృతం ప్రతిద్వారమపాం కుంభైః సదీపకైః
4-9-56
ప్రాకారైర్గోపురాగారైః శాతకుంభపరిచ్ఛదైః .
సర్వతోఽలంకృతం శ్రీమద్విమానశిఖరద్యుభిః
4-9-57
మృష్టచత్వరరథ్యాట్టమార్గం చందనచర్చితం .
లాజాక్షతైః పుష్పఫలైస్తండులైర్బలిభిర్యుతం
4-9-58
ధ్రువాయ పథి దృష్టాయ తత్ర తత్ర పురస్త్రియః
సిద్ధార్థాక్షతదధ్యంబుదూర్వాపుష్పఫలాని చ
4-9-59
ఉపజహ్రుః ప్రయుంజానా వాత్సల్యాదాశిషః సతీః .
శృణ్వంస్తద్వల్గుగీతాని ప్రావిశద్భవనం పితుః
4-9-60
మహామణివ్రాతమయే స తస్మిన్ భవనోత్తమే .
లాలితో నితరాం పిత్రా న్యవసద్దివి దేవవత్
4-9-61
పయఃఫేననిభాః శయ్యా దాంతా రుక్మపరిచ్ఛదాః .
ఆసనాని మహార్హాణి యత్ర రౌక్మా ఉపస్కరాః
4-9-62
యత్ర స్ఫటికకుడ్యేషు మహామారకతేషు చ .
మణిప్రదీపా ఆభాంతి లలనారత్నసంయుతాః
4-9-63
ఉద్యానాని చ రమ్యాణి విచిత్రైరమరద్రుమైః .
కూజద్విహంగమిథునైర్గాయన్ మత్తమధువ్రతైః
4-9-64
వాప్యో వైదూర్యసోపానాః పద్మోత్పలకుముద్వతీః .
హంసకారండవకులైర్జుష్టాశ్చక్రాహ్వసారసైః
4-9-65
ఉత్తానపాదో రాజర్షిః ప్రభావం తనయస్య తం .
శ్రుత్వా దృష్ట్వాద్భుతతమం ప్రపేదే విస్మయం పరం
4-9-66
వీక్ష్యోఢవయసం తం చ ప్రకృతీనాం చ సమ్మతం .
అనురక్తప్రజం రాజా ధ్రువం చక్రే భువః పతిం
4-9-67
ఆత్మానం చ ప్రవయసమాకలయ్య విశాంపతిః .
వనం విరక్తః ప్రాతిష్ఠద్విమృశన్నాత్మనో గతిం
4-9-68
ఇతి శ్రీమద్భాగవతే మహాపురాణే పారమహంస్యాం సంహితాయాం
చతుర్థస్కంధే ధ్రువరాజ్యాభిషేకవర్ణనం నామ నవమోఽధ్యాయః