చతుర్థ స్కంధః : ద్వావింశోఽధ్యాయః - 22
4-22-1
మైత్రేయ ఉవాచ
జనేషు ప్రగృణత్స్వేవం పృథుం పృథులవిక్రమం .
తత్రోపజగ్ముర్మునయశ్చత్వారః సూర్యవర్చసః
4-22-2
తాంస్తు సిద్ధేశ్వరాన్ రాజా వ్యోమ్నోఽవతరతోఽర్చిషా .
లోకానపాపాన్ కుర్వత్యా సానుగోఽచష్ట లక్షితాన్
4-22-3
తద్దర్శనోద్గతాన్ ప్రాణాన్ ప్రత్యాదిత్సురివోత్థితః .
ససదస్యానుగో వైన్య ఇంద్రియేశో గుణానివ
4-22-4
గౌరవాద్యంత్రితః సభ్యః ప్రశ్రయానతకంధరః .
విధివత్పూజయాంచక్రే గృహీతాధ్యర్హణాసనాన్
4-22-5
తత్పాదశౌచసలిలైర్మార్జితాలకబంధనః .
తత్ర శీలవతాం వృత్తమాచరన్ మానయన్నివ
4-22-6
హాటకాసన ఆసీనాన్ స్వధిష్ణ్యేష్వివ పావకాన్ .
శ్రద్ధాసంయమసంయుక్తః ప్రీతః ప్రాహ భవాగ్రజాన్
4-22-7
పృథురువాచ
అహో ఆచరితం కిం మే మంగలం మంగలాయనాః .
యస్య వో దర్శనం హ్యాసీద్దుర్దర్శానాం చ యోగిభిః
4-22-8
కిం తస్య దుర్లభతరమిహ లోకే పరత్ర చ .
యస్య విప్రాః ప్రసీదంతి శివో విష్ణుశ్చ సానుగః
4-22-9
నైవ లక్షయతే లోకో లోకాన్ పర్యటతోఽపి యాన్ .
యథా సర్వదృశం సర్వ ఆత్మానం యేఽస్య హేతవః
4-22-10
అధనా అపి తే ధన్యాః సాధవో గృహమేధినః .
యద్గృహా హ్యర్హవర్యాంబుతృణభూమీశ్వరావరాః
4-22-11
వ్యాలాలయద్రుమా వై తేఽప్యరిక్తాఖిలసంపదః .
యద్గృహాస్తీర్థపాదీయపాదతీర్థవివర్జితాః
4-22-12
స్వాగతం వో ద్విజశ్రేష్ఠా యద్వ్రతాని ముముక్షవః .
చరంతి శ్రద్ధయా ధీరా బాలా ఏవ బృహంతి చ
4-22-13
కచ్చిన్నః కుశలం నాథా ఇంద్రియార్థార్థవేదినాం .
వ్యసనావాప ఏతస్మిన్ పతితానాం స్వకర్మభిః
4-22-14
భవత్సు కుశలప్రశ్న ఆత్మారామేషు నేష్యతే .
కుశలాకుశలా యత్ర న సంతి మతివృత్తయః
4-22-15
తదహం కృతవిశ్రంభః సుహృదో వస్తపస్వినాం .
సంపృచ్ఛే భవ ఏతస్మిన్ క్షేమః కేనాంజసా భవేత్
4-22-16
వ్యక్తమాత్మవతామాత్మా భగవానాత్మభావనః .
స్వానామనుగ్రహాయేమాం సిద్ధరూపీ చరత్యజః
4-22-17
మైత్రేయ ఉవాచ
పృథోస్తత్సూక్తమాకర్ణ్య సారం సుష్ఠు మితం మధు .
స్మయమాన ఇవ ప్రీత్యా కుమారః ప్రత్యువాచ హ
4-22-18
సనత్కుమార ఉవాచ
సాధు పృష్టం మహారాజ సర్వభూతహితాత్మనా .
భవతా విదుషా చాపి సాధూనాం మతిరీదృశీ
4-22-19
సంగమః ఖలు సాధూనాముభయేషాం చ సమ్మతః .
యత్సంభాషణసంప్రశ్నః సర్వేషాం వితనోతి శం
4-22-20
అస్త్యేవ రాజన్ భవతో మధుద్విషః
పాదారవిందస్య గుణానువాదనే .
రతిర్దురాపా విధునోతి నైష్ఠికీ
కామం కషాయం మలమంతరాత్మనః
4-22-21
శాస్త్రేష్వియానేవ సునిశ్చితో నృణాం
క్షేమస్య సధ్ర్యగ్ విమృశేషు హేతుః .
అసంగ ఆత్మవ్యతిరిక్త ఆత్మని
దృఢా రతిర్బ్రహ్మణి నిర్గుణే చ యా
4-22-22
సా శ్రద్ధయా భగవద్ధర్మచర్యయా
జిజ్ఞాసయాఽఽధ్యాత్మికయోగనిష్ఠయా .
యోగేశ్వరోపాసనయా చ నిత్యం
పుణ్యశ్రవః కథయా పుణ్యయా చ
4-22-23
అర్థేంద్రియారామసగోష్ఠ్యతృష్ణయా
తత్సమ్మతానామపరిగ్రహేణ చ .
వివిక్తరుచ్యా పరితోష ఆత్మన్
వినా హరేర్గుణపీయూషపానాత్
4-22-24
అహింసయా పారమహంస్యచర్యయా
స్మృత్యా ముకుందాచరితాగ్ర్యసీధునా .
యమైరకామైర్నియమైశ్చాప్యనిందయా
నిరీహయా ద్వంద్వతితిక్షయా చ
4-22-25
హరేర్ముహుస్తత్పరకర్ణపూర-
గుణాభిధానేన విజృంభమాణయా .
భక్త్యా హ్యసంగః సదసత్యనాత్మని
స్యాన్నిర్గుణే బ్రహ్మణి చాంజసా రతిః
4-22-26
యదా రతిర్బ్రహ్మణి నైష్ఠికీ పుమా-
నాచార్యవాన్ జ్ఞానవిరాగరంహసా .
దహత్యవీర్యం హృదయం జీవకోశం
పంచాత్మకం యోనిమివోత్థితోఽగ్నిః
4-22-27
దగ్ధాశయో ముక్తసమస్తతద్గుణో
నైవాత్మనో బహిరంతర్విచష్టే .
పరాత్మనోర్యద్వ్యవధానం పురస్తాత్స్వప్నే
యథా పురుషస్తద్వినాశే
4-22-28
ఆత్మానమింద్రియార్థం చ పరం యదుభయోరపి .
సత్యాశయ ఉపాధౌ వై పుమాన్ పశ్యతి నాన్యదా
4-22-29
నిమిత్తే సతి సర్వత్ర జలాదావపి పూరుషః .
ఆత్మనశ్చ పరస్యాపి భిదాం పశ్యతి నాన్యదా
4-22-30
ఇంద్రియైర్విషయాకృష్టైరాక్షిప్తం ధ్యాయతాం మనః .
చేతనాం హరతే బుద్ధేః స్తంబస్తోయమివ హ్రదాత్
4-22-31
భ్రశ్యత్యనుస్మృతిశ్చిత్తం జ్ఞానభ్రంశః స్మృతిక్షయే .
తద్రోధం కవయః ప్రాహురాత్మాపహ్నవమాత్మనః
4-22-32
నాతః పరతరో లోకే పుంసః స్వార్థవ్యతిక్రమః .
యదధ్యన్యస్య ప్రేయస్త్వమాత్మనః స్వవ్యతిక్రమాత్
4-22-33
అర్థేంద్రియార్థాభిధ్యానం సర్వార్థాపహ్నవో నృణాం .
భ్రంశితో జ్ఞానవిజ్ఞానాద్యేనావిశతి ముఖ్యతాం
4-22-34
న కుర్యాత్కర్హిచిత్సంగం తమస్తీవ్రం తితీరిషుః .
ధర్మార్థకామమోక్షాణాం యదత్యంతవిఘాతకం
4-22-35
తత్రాపి మోక్ష ఏవార్థ ఆత్యంతికతయేష్యతే .
త్రైవర్గ్యోఽర్థో యతో నిత్యం కృతాంతభయసంయుతః
4-22-36
పరేఽవరే చ యే భావా గుణవ్యతికరాదను .
న తేషాం విద్యతే క్షేమమీశ విధ్వంసితాశిషాం
4-22-37
తత్త్వం నరేంద్ర జగతామథ తస్థుషాం చ
దేహేంద్రియాసుధిషణాత్మభిరావృతానాం .
యః క్షేత్రవిత్తపతయా హృది విశ్వగావిః
ప్రత్యక్ చకాస్తి భగవాంస్తమవేహి సోఽస్మి
4-22-38
యస్మిన్నిదం సదసదాత్మతయా విభాతి
మాయావివేకవిధుతి స్రజి వాహిబుద్ధిః .
తం నిత్యముక్తపరిశుద్ధవిశుద్ధతత్త్వం
ప్రత్యూఢకర్మకలిలప్రకృతిం ప్రపద్యే
4-22-39
యత్పాదపంకజపలాశవిలాసభక్త్యా
కర్మాశయం గ్రథితముద్గ్రథయంతి సంతః .
తద్వన్న రిక్తమతయో యతయోఽపి
రుద్ధస్రోతోగణాస్తమరణం భజ వాసుదేవం
4-22-40
కృచ్ఛ్రో మహానిహ భవార్ణవమప్లవేశాం
షడ్వర్గనక్రమసుఖేన తితీర్షంతి .
తత్త్వం హరేర్భగవతో భజనీయమంఘ్రిం
కృత్వోడుపం వ్యసనముత్తర దుస్తరార్ణం
4-22-41
మైత్రేయ ఉవాచ
స ఏవం బ్రహ్మపుత్రేణ కుమారేణాత్మమేధసా .
దర్శితాత్మగతిః సమ్యక్ ప్రశస్యోవాచ తం నృపః
4-22-42
రాజోవాచ
కృతో మేఽనుగ్రహః పూర్వం హరిణాఽఽర్తానుకంపినా .
తమాపాదయితుం బ్రహ్మన్ భగవన్ యూయమాగతాః
4-22-43
నిష్పాదితశ్చ కార్త్స్న్యేన భగవద్భిర్ఘృణాలుభిః .
సాధూచ్ఛిష్టం హి మే సర్వమాత్మనా సహ కిం దదే
4-22-44
ప్రాణా దారాః సుతా బ్రహ్మన్ గృహాశ్చ సపరిచ్ఛదాః .
రాజ్యం బలం మహీ కోశ ఇతి సర్వం నివేదితం
4-22-45
సైనాపత్యం చ రాజ్యం చ దండనేతృత్వమేవ చ .
సర్వలోకాధిపత్యం చ వేదశాస్త్రవిదర్హతి
4-22-46
స్వమేవ బ్రాహ్మణో భుంక్తే స్వం వస్తే స్వం దదాతి చ .
తస్యైవానుగ్రహేణాన్నం భుంజతే క్షత్రియాదయః
4-22-47
యైరీదృశీ భగవతో గతిరాత్మవాద
ఏకాంతతో నిగమిభిః ప్రతిపాదితా నః .
తుష్యంత్వదభ్రకరుణాః స్వకృతేన నిత్యం
కో నామ తత్ప్రతికరోతి వినోదపాత్రం
4-22-48
మైత్రేయ ఉవాచ
త ఆత్మయోగపతయ ఆదిరాజేన పూజితాః .
శీలం తదీయం శంసంతః ఖేఽభూవన్ మిషతాం నృణాం
4-22-49
వైన్యస్తు ధుర్యో మహతాం సంస్థిత్యాధ్యాత్మశిక్షయా .
ఆప్తకామమివాత్మానం మేన ఆత్మన్యవస్థితః
4-22-50
కర్మాణి చ యథాకాలం యథాదేశం యథాబలం .
యథోచితం యథావిత్తమకరోద్బ్రహ్మసాత్కృతం
4-22-51
ఫలం బ్రహ్మణి విన్న్యస్య నిర్విషంగః సమాహితః .
కర్మాధ్యక్షం చ మన్వాన ఆత్మానం ప్రకృతేః పరం
4-22-52
గృహేషు వర్తమానోఽపి స సామ్రాజ్యశ్రియాన్వితః .
నాసజ్జతేంద్రియార్థేషు నిరహమ్మతిరర్కవత్
4-22-53
ఏవమధ్యాత్మయోగేన కర్మాణ్యనుసమాచరన్ .
పుత్రానుత్పాదయామాస పంచార్చిష్యాఽఽత్మసమ్మతాన్
4-22-54
విజితాశ్వం ధూమ్రకేశం హర్యక్షం ద్రవిణం వృకం .
సర్వేషాం లోకపాలానాం దధారైకః పృథుర్గుణాన్
4-22-55
గోపీథాయ జగత్సృష్టేః కాలే స్వే స్వేఽచ్యుతాత్మకః .
మనోవాగ్వృత్తిభిః సౌమ్యైర్గుణైః సంరంజయన్ ప్రజాః
4-22-56
రాజేత్యధాన్నామధేయం సోమరాజ ఇవాపరః .
సూర్యవద్విసృజన్ గృహ్ణన్ ప్రతపంశ్చ భువో వసు
4-22-57
దుర్ధర్షస్తేజసేవాగ్నిర్మహేంద్ర ఇవ దుర్జయః .
తితిక్షయా ధరిత్రీవ ద్యౌరివాభీష్టదో నృణాం
4-22-58
వర్షతి స్మ యథాకామం పర్జన్య ఇవ తర్పయన్ .
సముద్ర ఇవ దుర్బోధః సత్త్వేనాచలరాడివ
4-22-59
ధర్మరాడివ శిక్షాయామాశ్చర్యే హిమవానివ .
కుబేర ఇవ కోశాఢ్యో గుప్తార్థో వరుణో యథా
4-22-60
మాతరిశ్వేవ సర్వాత్మా బలేన మహసౌజసా .
అవిషహ్యతయా దేవో భగవాన్ భూతరాడివ
4-22-61
కందర్ప ఇవ సౌందర్యే మనస్వీ మృగరాడివ .
వాత్సల్యే మనువన్నృణాం ప్రభుత్వే భగవానజః
4-22-62
బృహస్పతిర్బ్రహ్మవాదే ఆత్మవత్త్వే స్వయం హరిః .
భక్త్యా గోగురువిప్రేషు విష్వక్సేనానువర్తిషు .
హ్రియా ప్రశ్రయశీలాభ్యామాత్మతుల్యః పరోద్యమే
4-22-63
కీర్త్యోర్ధ్వగీతయా పుంభిస్త్రైలోక్యే తత్ర తత్ర హ .
ప్రవిష్టః కర్ణరంధ్రేషు స్త్రీణాం రామః సతామివ
4-22-64
ఇతి శ్రీమద్భాగవతే మహాపురాణే పారమహంస్యాం సంహితాయాం
చతుర్థస్కంధే ద్వావింశోఽధ్యాయః