చతుర్థ స్కంధః : అష్టావింశోఽధ్యాయః - 28
4-28-1
నారద ఉవాచ
సైనికా భయనామ్నో యే బర్హిష్మన్ దిష్టకారిణః .
ప్రజ్వారకాలకన్యాభ్యాం విచేరురవనీమిమాం
4-28-2
త ఏకదా తు రభసా పురంజనపురీం నృప .
రురుధుర్భౌమభోగాఢ్యాం జరత్పన్నగపాలితాం
4-28-3
కాలకన్యాపి బుభుజే పురంజనపురం బలాత్ .
యయాభిభూతః పురుషః సద్యో నిఃసారతామియాత్
4-28-4
తయోపభుజ్యమానాం వై యవనాః సర్వతోదిశం .
ద్వార్భిః ప్రవిశ్య సుభృశం ప్రార్దయన్ సకలాం పురీం
4-28-5
తస్యాం ప్రపీడ్యమానాయామభిమానీ పురంజనః .
అవాపోరువిధాంస్తాపాన్ కుటుంబీ మమతాఽఽకులః
4-28-6
కన్యోపగూఢో నష్టశ్రీః కృపణో విషయాత్మకః .
నష్టప్రజ్ఞో హృతైశ్వర్యో గంధర్వయవనైర్బలాత్
4-28-7
విశీర్ణాం స్వపురీం వీక్ష్య ప్రతికూలాననాదృతాన్ .
పుత్రాన్ పౌత్రానుగామాత్యాన్ జాయాం చ గతసౌహృదాం
4-28-8
ఆత్మానం కన్యయా గ్రస్తం పంచాలానరిదూషితాన్ .
దురంతచింతామాపన్నో న లేభే తత్ప్రతిక్రియాం
4-28-9
కామానభిలషన్ దీనో యాతయామాంశ్చ కన్యయా .
విగతాత్మగతిస్నేహః పుత్రదారాంశ్చ లాలయన్
4-28-10
గంధర్వయవనాక్రాంతాం కాలకన్యోపమర్దితాం .
హాతుం ప్రచక్రమే రాజా తాం పురీమనికామతః
4-28-11
భయనామ్నోఽగ్రజో భ్రాతా ప్రజ్వారః ప్రత్యుపస్థితః .
దదాహ తాం పురీం కృత్స్నాం భ్రాతుః ప్రియచికీర్షయా
4-28-12
తస్యాం సందహ్యమానాయాం సపౌరః సపరిచ్ఛదః .
కౌటుంబికః కుటుంబిన్యా ఉపాతప్యత సాన్వయః
4-28-13
యవనోపరుద్ధాయతనో గ్రస్తాయాం కాలకన్యయా .
పుర్యాం ప్రజ్వారసంసృష్టః పురపాలోఽన్వతప్యత
4-28-14
న శేకే సోఽవితుం తత్ర పురుకృచ్ఛ్రోరువేపథుః .
గంతుమైచ్ఛత్తతో వృక్షకోటరాదివ సానలాత్
4-28-15
శిథిలావయవో యర్హి గంధర్వైర్హృతపౌరుషః .
యవనైరరిభీ రాజన్నుపరుద్ధో రురోద హ
4-28-16
దుహితౄః పుత్రపౌత్రాంశ్చ జామిజామాతృపార్షదాన్ .
స్వత్వావశిష్టం యత్కించిద్గృహకోశపరిచ్ఛదం
4-28-17
అహం మమేతి స్వీకృత్య గృహేషు కుమతిర్గృహీ .
దధ్యౌ ప్రమదయా దీనో విప్రయోగ ఉపస్థితే
4-28-18
లోకాంతరం గతవతి మయ్యనాథా కుటుంబినీ .
వర్తిష్యతే కథం త్వేషా బాలకాననుశోచతీ
4-28-19
న మయ్యనాశితే భుంక్తే నాస్నాతే స్నాతి మత్పరా .
మయి రుష్టే సుసంత్రస్తా భర్త్సితే యతవాగ్భయాత్
4-28-20
ప్రబోధయతి మావిజ్ఞం వ్యుషితే శోకకర్శితా .
వర్త్మైతద్గృహమేధీయం వీరసూరపి నేష్యతి
4-28-21
కథం ను దారకా దీనా దారకీర్వాపరాయణాః .
వర్తిష్యంతే మయి గతే భిన్ననావ ఇవోదధౌ
4-28-22
ఏవం కృపణయా బుద్ధ్యా శోచంతమతదర్హణం .
గ్రహీతుం కృతధీరేనం భయనామాభ్యపద్యత
4-28-23
పశువద్యవనైరేష నీయమానః స్వకం క్షయం .
అన్వద్రవన్ననుపథాః శోచంతో భృశమాతురాః
4-28-24
పురీం విహాయోపగత ఉపరుద్ధో భుజంగమః .
యదా తమేవాను పురీ విశీర్ణా ప్రకృతిం గతా
4-28-25
వికృష్యమాణః ప్రసభం యవనేన బలీయసా .
నావిందత్తమసాఽఽవిష్టః సఖాయం సుహృదం పురః
4-28-26
తం యజ్ఞపశవోఽనేన సంజ్ఞప్తా యేఽదయాలునా .
కుఠారైశ్చిచ్ఛిదుః క్రుద్ధాః స్మరంతోఽమీవమస్య తత్
4-28-27
అనంతపారే తమసి మగ్నో నష్టస్మృతిః సమాః .
శాశ్వతీరనుభూయార్తిం ప్రమదాసంగదూషితః
4-28-28
తామేవ మనసా గృహ్ణన్ బభూవ ప్రమదోత్తమా .
అనంతరం విదర్భస్య రాజసింహస్య వేశ్మని
4-28-29
ఉపయేమే వీర్యపణాం వైదర్భీం మలయధ్వజః .
యుధి నిర్జిత్య రాజన్యాన్ పాండ్యః పరపురంజయః
4-28-30
తస్యాం స జనయాంచక్ర ఆత్మజామసితేక్షణాం .
యవీయసః సప్త సుతాన్ సప్త ద్రవిడభూభృతః
4-28-31
ఏకైకస్యాభవత్తేషాం రాజన్నర్బుదమర్బుదం .
భోక్ష్యతే యద్వంశధరైర్మహీ మన్వంతరం పరం
4-28-32
అగస్త్యః ప్రాగ్దుహితరముపయేమే ధృతవ్రతాం .
యస్యాం దృఢచ్యుతో జాత ఇధ్మవాహాత్మజో మునిః
4-28-33
విభజ్య తనయేభ్యః క్ష్మాం రాజర్షిర్మలయధ్వజః .
ఆరిరాధయిషుః కృష్ణం స జగామ కులాచలం
4-28-34
హిత్వా గృహాన్ సుతాన్ భోగాన్ వైదర్భీ మదిరేక్షణా .
అన్వధావత పాండ్యేశం జ్యోత్స్నేవ రజనీకరం
4-28-35
తత్ర చంద్రవసా నామ తామ్రపర్ణీ వటోదకా .
తత్పుణ్యసలిలైర్నిత్యముభయత్రాత్మనో మృజన్
4-28-36
కందాష్టిభిర్మూలఫలైః పుష్పపర్ణైస్తృణోదకైః .
వర్తమానః శనైర్గాత్రకర్శనం తప ఆస్థితః
4-28-37
శీతోష్ణవాతవర్షాణి క్షుత్పిపాసే ప్రియాప్రియే .
సుఖదుఃఖే ఇతి ద్వంద్వాన్యజయత్సమదర్శనః
4-28-38
తపసా విద్యయా పక్వకషాయో నియమైర్యమైః .
యుయుజే బ్రహ్మణ్యాత్మానం విజితాక్షానిలాశయః
4-28-39
ఆస్తే స్థాణురివైకత్ర దివ్యం వర్షశతం స్థిరః .
వాసుదేవే భగవతి నాన్యద్వేదోద్వహన్ రతిం
4-28-40
స వ్యాపకతయాఽఽత్మానం వ్యతిరిక్తతయాఽఽత్మని .
విద్వాన్ స్వప్న ఇవామర్శసాక్షిణం విరరామ హ
4-28-41
సాక్షాద్భగవతోక్తేన గురుణా హరిణా నృప .
విశుద్ధజ్ఞానదీపేన స్ఫురతా విశ్వతోముఖం
4-28-42
పరే బ్రహ్మణి చాత్మానం పరం బ్రహ్మ తథాఽఽత్మని .
వీక్షమాణో విహాయేక్షామస్మాదుపరరామ హ
4-28-43
పతిం పరమధర్మజ్ఞం వైదర్భీ మలయధ్వజం .
ప్రేమ్ణా పర్యచరద్ధిత్వా భోగాన్ సా పతిదేవతా
4-28-44
చీరవాసా వ్రతక్షామా వేణీభూతశిరోరుహా .
బభావుప పతిం శాంతా శిఖా శాంతమివానలం
4-28-45
అజానతీ ప్రియతమం యదోపరతమంగనా .
సుస్థిరాసనమాసాద్య యథాపూర్వముపాచరత్
4-28-46
యదా నోపలభేతాంఘ్రావూష్మాణం పత్యురర్చతీ .
ఆసీత్సంవిగ్నహృదయా యూథభ్రష్టా మృగీ యథా
4-28-47
ఆత్మానం శోచతీ దీనమబంధుం విక్లవాశ్రుభిః .
స్తనావాసిచ్య విపినే సుస్వరం ప్రరురోద సా
4-28-48
ఉత్తిష్ఠోత్తిష్ఠ రాజర్షే ఇమాముదధిమేఖలాం .
దస్యుభ్యః క్షత్రబంధుభ్యో బిభ్యతీం పాతుమర్హసి
4-28-49
ఏవం విలపతీ బాలా విపినేఽనుగతా పతిం .
పతితా పాదయోర్భర్తూ రుదత్యశ్రూణ్యవర్తయత్
4-28-50
చితిం దారుమయీం చిత్వా తస్యాం పత్యుః కలేవరం .
ఆదీప్య చానుమరణే విలపంతీ మనో దధే
4-28-51
తత్ర పూర్వతరః కశ్చిత్సఖా బ్రాహ్మణ ఆత్మవాన్ .
సాంత్వయన్ వల్గునా సామ్నా తామాహ రుదతీం ప్రభో
4-28-52
బ్రాహ్మణ ఉవాచ
కా త్వం కస్యాసి కో వాయం శయానో యస్య శోచసి .
జానాసి కిం సఖాయం మాం యేనాగ్రే విచచర్థ హ
4-28-53
అపి స్మరసి చాత్మానమవిజ్ఞాతసఖం సఖే .
హిత్వా మాం పదమన్విచ్ఛన్ భౌమభోగరతో గతః
4-28-54
హంసావహం చ త్వం చార్య సఖాయౌ మానసాయనౌ .
అభూతామంతరా వౌకః సహస్రపరివత్సరాన్
4-28-55
స త్వం విహాయ మాం బంధో గతో గ్రామ్యమతిర్మహీం .
విచరన్ పదమద్రాక్షీః కయాచిన్నిర్మితం స్త్రియా
4-28-56
పంచారామం నవద్వారమేకపాలం త్రికోష్ఠకం .
షట్కులం పంచవిపణం పంచప్రకృతి స్త్రీధవం
4-28-57
పంచేంద్రియార్థా ఆరామా ద్వారః ప్రాణా నవ ప్రభో .
తేజోఽబన్నాని కోష్ఠాని కులమింద్రియసంగ్రహః
4-28-58
విపణస్తు క్రియా శక్తిర్భూతప్రకృతిరవ్యయా .
శక్త్యధీశః పుమాంస్త్వత్ర ప్రవిష్టో నావబుధ్యతే
4-28-59
తస్మింస్త్వం రామయా స్పృష్టో రమమాణోఽశ్రుతస్మృతిః .
తత్సంగాదీదృశీం ప్రాప్తో దశాం పాపీయసీం ప్రభో
4-28-60
న త్వం విదర్భదుహితా నాయం వీరః సుహృత్తవ .
న పతిస్త్వం పురంజన్యా రుద్ధో నవముఖే యయా
4-28-61
మాయా హ్యేషా మయా సృష్టా యత్పుమాంసం స్త్రియం సతీం .
మన్యసే నోభయం యద్వై హంసౌ పశ్యావయోర్గతిం
4-28-62
అహం భవాన్ న చాన్యస్త్వం త్వమేవాహం విచక్ష్వ భోః .
న నౌ పశ్యంతి కవయశ్ఛిద్రం జాతు మనాగపి
4-28-63
యథా పురుష ఆత్మానమేకమాదర్శచక్షుషోః .
ద్విధాభూతమవేక్షేత తథైవాంతరమావయోః
4-28-64
ఏవం స మానసో హంసో హంసేన ప్రతిబోధితః .
స్వస్థస్తద్వ్యభిచారేణ నష్టామాప పునః స్మృతిం
4-28-65
బర్హిష్మన్నేతదధ్యాత్మం పారోక్ష్యేణ ప్రదర్శితం .
యత్పరోక్షప్రియో దేవో భగవాన్ విశ్వభావనః
4-28-66
ఇతి శ్రీమద్భాగవతే మహాపురాణే పారమహంస్యాం సంహితాయాం
చతుర్థస్కంధే పురంజనోపాఖ్యానే అష్టావింశోఽధ్యాయః