చతుర్థ స్కంధః : అష్టమోఽధ్యాయః - 8
4-8-1
మైత్రేయ ఉవాచ
సనకాద్యా నారదశ్చ ఋభుర్హంసోఽరుణిర్యతిః .
నైతే గృహాన్ బ్రహ్మసుతా హ్యావసన్నూర్ధ్వరేతసః
4-8-2
మృషాధర్మస్య భార్యాసీద్దంభం మాయాం చ శత్రుహన్ .
అసూత మిథునం తత్తు నిరృతిర్జగృహేఽప్రజః
4-8-3
తయోః సమభవల్లోభో నికృతిశ్చ మహామతే .
తాభ్యాం క్రోధశ్చ హింసా చ యద్దురుక్తిః స్వసా కలిః
4-8-4
దురుక్తౌ కలిరాధత్త భయం మృత్యుం చ సత్తమ .
తయోశ్చ మిథునం జజ్ఞే యాతనా నిరయస్తథా
4-8-5
సంగ్రహేణ మయాఖ్యాతః ప్రతిసర్గస్తవానఘ .
త్రిః శ్రుత్వైతత్పుమాన్ పుణ్యం విధునోత్యాత్మనో మలం
4-8-6
అథాతః కీర్తయే వంశం పుణ్యకీర్తేః కురూద్వహ .
స్వాయంభువస్యాపి మనోర్హరేరంశాంశజన్మనః
4-8-7
ప్రియవ్రతోత్తానపాదౌ శతరూపాపతేః సుతౌ .
వాసుదేవస్య కలయా రక్షాయాం జగతః స్థితౌ
4-8-8
జాయే ఉత్తానపాదస్య సునీతిః సురుచిస్తయోః .
సురుచిః ప్రేయసీ పత్యుర్నేతరా యత్సుతో ధ్రువః
4-8-9
ఏకదా సురుచేః పుత్రమంకమారోప్య లాలయన్ .
ఉత్తమం నారురుక్షంతం ధ్రువం రాజాభ్యనందత
4-8-10
తథా చికీర్షమాణం తం సపత్న్యాస్తనయం ధ్రువం .
సురుచిః శృణ్వతో రాజ్ఞః సేర్ష్యమాహాతిగర్వితా
4-8-11
న వత్స నృపతేర్ధిష్ణ్యం భవానారోఢుమర్హతి .
న గృహీతో మయా యత్త్వం కుక్షావపి నృపాత్మజః
4-8-12
బాలోఽసి బత నాత్మానమన్యస్త్రీగర్భసంభృతం .
నూనం వేద భవాన్ యస్య దుర్లభేఽర్థే మనోరథః
4-8-13
తపసాఽఽరాధ్య పురుషం తస్యైవానుగ్రహేణ మే .
గర్భే త్వం సాధయాత్మానం యదీచ్ఛసి నృపాసనం
4-8-14
మైత్రేయ ఉవాచ
మాతుః సపత్న్యాః స దురుక్తివిద్ధః
శ్వసన్ రుషా దండహతో యథాహిః .
హిత్వా మిషంతం పితరం సన్నవాచం
జగామ మాతుః ప్రరుదన్ సకాశం
4-8-15
తం నిఃశ్వసంతం స్ఫురితాధరోష్ఠం
సునీతిరుత్సంగ ఉదూహ్య బాలం .
నిశమ్య తత్పౌరముఖాన్నితాంతం
సా వివ్యథే యద్గదితం సపత్న్యా
4-8-16
సోత్సృజ్య ధైర్యం విలలాప శోకదావాగ్నినా
దావలతేవ బాలా .
వాక్యం సపత్న్యాః స్మరతీ సరోజశ్రియా
దృశా బాష్పకలామువాహ
4-8-17
దీర్ఘం శ్వసంతీ వృజినస్య పారమపశ్యతీ
బాలకమాహ బాలా .
మామంగలం తాత పరేషు మంస్థా
భుంక్తే జనో యత్పరదుఃఖదస్తత్
4-8-18
సత్యం సురుచ్యాభిహితం భవాన్ మే
యద్దుర్భగాయా ఉదరే గృహీతః .
స్తన్యేన వృద్ధశ్చ విలజ్జతే యాం
భార్యేతి వా వోఢుమిడస్పతిర్మాం
4-8-19
ఆతిష్ఠ తత్తాత విమత్సరస్త్వముక్తం
సమాత్రాపి యదవ్యలీకం .
ఆరాధయాధోక్షజపాదపద్మం
యదీచ్ఛసేఽధ్యాసనముత్తమో యథా
4-8-20
యస్యాంఘ్రిపద్మం పరిచర్య విశ్వ-
విభావనాయాత్తగుణాభిపత్తేః .
అజోఽధ్యతిష్ఠత్ఖలు పారమేష్ఠ్యం
పదం జితాత్మశ్వసనాభివంద్యం
4-8-21
తథా మనుర్వో భగవాన్ పితామహో
యమేకమత్యా పురుదక్షిణైర్మఖైః .
ఇష్ట్వాభిపేదే దురవాపమన్యతో
భౌమం సుఖం దివ్యమథాపవర్గ్యం
4-8-22
తమేవ వత్సాశ్రయ భృత్యవత్సలం
ముముక్షుభిర్మృగ్యపదాబ్జపద్ధతిం .
అనన్యభావే నిజధర్మభావితే
మనస్యవస్థాప్య భజస్వ పూరుషం
4-8-23
నాన్యం తతః పద్మపలాశలోచనా-
ద్దుఃఖచ్ఛిదం తే మృగయామి కంచన .
యో మృగ్యతే హస్తగృహీతపద్మయా
శ్రియేతరైరంగ విమృగ్యమాణయా
4-8-24
మైత్రేయ ఉవాచ
ఏవం సంజల్పితం మాతురాకర్ణ్యార్థాగమం వచః .
సన్నియమ్యాత్మనాఽఽత్మానం నిశ్చక్రామ పితుః పురాత్
4-8-25
నారదస్తదుపాకర్ణ్య జ్ఞాత్వా తస్య చికీర్షితం .
స్పృష్ట్వా మూర్ధన్యఘఘ్నేన పాణినా ప్రాహ విస్మితః
4-8-26
అహో తేజః క్షత్రియాణాం మానభంగమమృష్యతాం .
బాలోఽప్యయం హృదా ధత్తే యత్సమాతురసద్వచః
4-8-27
నారద ఉవాచ
నాధునాప్యవమానం తే సమ్మానం వాపి పుత్రక .
లక్షయామః కుమారస్య సక్తస్య క్రీడనాదిషు
4-8-28
వికల్పే విద్యమానేఽపి న హ్యసంతోషహేతవః .
పుంసో మోహమృతే భిన్నా యల్లోకే నిజకర్మభిః
4-8-29
పరితుష్యేత్తతస్తాత తావన్మాత్రేణ పూరుషః .
దైవోపసాదితం యావద్వీక్ష్యేశ్వరగతిం బుధః
4-8-30
అథ మాత్రోపదిష్టేన యోగేనావరురుత్ససి .
యత్ప్రసాదం స వై పుంసాం దురారాధ్యో మతో మమ
4-8-31
మునయః పదవీం యస్య నిఃసంగేనోరుజన్మభిః .
న విదుర్మృగయంతోఽపి తీవ్రయోగసమాధినా
4-8-32
అతో నివర్తతామేష నిర్బంధస్తవ నిష్ఫలః .
యతిష్యతి భవాన్ కాలే శ్రేయసాం సముపస్థితే
4-8-33
యస్య యద్దైవవిహితం స తేన సుఖదుఃఖయోః .
ఆత్మానం తోషయన్ దేహీ తమసః పారమృచ్ఛతి
4-8-34
గుణాధికాన్ముదం లిప్సేదనుక్రోశం గుణాధమాత్ .
మైత్రీం సమానాదన్విచ్ఛేన్న తాపైరభిభూయతే
4-8-35
ధ్రువ ఉవాచ
సోఽయం శమో భగవతా సుఖదుఃఖహతాత్మనాం .
దర్శితః కృపయా పుంసాం దుర్దర్శోఽస్మద్విధైస్తు యః
4-8-36
అథాపి మేఽవినీతస్య క్షాత్రం ఘోరముపేయుషః .
సురుచ్యా దుర్వచో బాణైర్న భిన్నే శ్రయతే హృది
4-8-37
పదం త్రిభువనోత్కృష్టం జిగీషోః సాధు వర్త్మ మే .
బ్రూహ్యస్మత్పితృభిర్బ్రహ్మన్నన్యైరప్యనధిష్ఠితం
4-8-38
నూనం భవాన్ భగవతో యోఽఙ్గజః పరమేష్ఠినః .
వితుదన్నటతే వీణాం హితార్థం జగతోఽర్కవత్
4-8-39
మైత్రేయ ఉవాచ
ఇత్యుదాహృతమాకర్ణ్య భగవాన్నారదస్తదా .
ప్రీతః ప్రత్యాహ తం బాలం సద్వాక్యమనుకంపయా
4-8-40
నారద ఉవాచ
జనన్యాభిహితః పంథాః స వై నిఃశ్రేయసస్య తే .
భగవాన్ వాసుదేవస్తం భజ తత్ప్రవణాత్మనా
4-8-41
ధర్మార్థకామమోక్షాఖ్యం య ఇచ్ఛేచ్ఛ్రేయ ఆత్మనః .
ఏకమేవ హరేస్తత్ర కారణం పాదసేవనం
4-8-42
తత్తాత గచ్ఛ భద్రం తే యమునాయాస్తటం శుచి .
పుణ్యం మధువనం యత్ర సాన్నిధ్యం నిత్యదా హరేః
4-8-43
స్నాత్వానుసవనం తస్మిన్ కాలింద్యాః సలిలే శివే .
కృత్వోచితాని నివసన్నాత్మనః కల్పితాసనః
4-8-44
ప్రాణాయామేన త్రివృతా ప్రాణేంద్రియమనోమలం .
శనైర్వ్యుదస్యాభిధ్యాయేన్మనసా గురుణా గురుం
4-8-45
ప్రసాదాభిముఖం శశ్వత్ప్రసన్నవదనేక్షణం .
సునాసం సుభ్రువం చారుకపోలం సురసుందరం
4-8-46
తరుణం రమణీయాంగమరుణోష్ఠేక్షణాధరం .
ప్రణతాశ్రయణం నృమ్ణం శరణ్యం కరుణార్ణవం
4-8-47
శ్రీవత్సాంకం ఘనశ్యామం పురుషం వనమాలినం .
శంఖచక్రగదాపద్మైరభివ్యక్తచతుర్భుజం
4-8-48
కిరీటినం కుండలినం కేయూరవలయాన్వితం .
కౌస్తుభాభరణగ్రీవం పీతకౌశేయవాససం
4-8-49
కాంచీకలాపపర్యస్తం లసత్కాంచననూపురం .
దర్శనీయతమం శాంతం మనోనయనవర్ధనం
4-8-50
పద్భ్యాం నఖమణిశ్రేణ్యా విలసద్భ్యాం సమర్చతాం .
హృత్పద్మకర్ణికాధిష్ణ్యమాక్రమ్యాత్మన్యవస్థితం
4-8-51
స్మయమానమభిధ్యాయేత్సానురాగావలోకనం .
నియతేనైకభూతేన మనసా వరదర్షభం
4-8-52
ఏవం భగవతో రూపం సుభద్రం ధ్యాయతో మనః .
నిర్వృత్యా పరయా తూర్ణం సంపన్నం న నివర్తతే
4-8-53
జప్యశ్చ పరమో గుహ్యః శ్రూయతాం మే నృపాత్మజ .
యం సప్తరాత్రం ప్రపఠన్ పుమాన్ పశ్యతి ఖేచరాన్
4-8-54
ఓం నమో భగవతే వాసుదేవాయ .
మంత్రేణానేన దేవస్య కుర్యాద్ద్రవ్యమయీం బుధః .
సపర్యాం వివిధైర్ద్రవ్యైర్దేశకాలవిభాగవిత్
4-8-55
సలిలైః శుచిభిర్మాల్యైర్వన్యైర్మూలఫలాదిభిః .
శస్తాంకురాంశుకైశ్చార్చేత్తులస్యా ప్రియయా ప్రభుం
4-8-56
లబ్ధ్వా ద్రవ్యమయీమర్చాం క్షిత్యంబ్వాదిషు వార్చయేత్ .
ఆభృతాత్మా మునిః శాంతో యతవాఙ్మితవన్యభుక్
4-8-57
స్వేచ్ఛావతారచరితైరచింత్యనిజమాయయా .
కరిష్యత్యుత్తమశ్లోకస్తద్ధ్యాయేద్ధృదయంగమం
4-8-58
పరిచర్యా భగవతో యావత్యః పూర్వసేవితాః .
తా మంత్రహృదయేనైవ ప్రయుంజ్యాన్మంత్రమూర్తయే
4-8-59
ఏవం కాయేన మనసా వచసా చ మనోగతం .
పరిచర్యమాణో భగవాన్ భక్తిమత్పరిచర్యయా
4-8-60
పుంసామమాయినాం సమ్యగ్భజతాం భావవర్ధనః .
శ్రేయో దిశత్యభిమతం యద్ధర్మాదిషు దేహినాం
4-8-61
విరక్తశ్చేంద్రియరతౌ భక్తియోగేన భూయసా .
తం నిరంతరభావేన భజేతాద్ధా విముక్తయే
4-8-62
ఇత్యుక్తస్తం పరిక్రమ్య ప్రణమ్య చ నృపార్భకః .
యయౌ మధువనం పుణ్యం హరేశ్చరణచర్చితం
4-8-63
తపోవనం గతే తస్మిన్ ప్రవిష్టోఽన్తఃపురం మునిః .
అర్హితార్హణకో రాజ్ఞా సుఖాసీన ఉవాచ తం
4-8-64
నారద ఉవాచ
రాజన్ కిం ధ్యాయసే దీర్ఘం ముఖేన పరిశుష్యతా .
కిం వా న రిష్యతే కామో ధర్మో వార్థేన సంయుతః
4-8-65
రాజోవాచ
సుతో మే బాలకో బ్రహ్మన్ స్త్రైణేనాకరుణాత్మనా .
నిర్వాసితః పంచవర్షః సహ మాత్రా మహాన్ కవిః
4-8-66
అప్యనాథం వనే బ్రహ్మన్ మా స్మాదంత్యర్భకం వృకాః .
శ్రాంతం శయానం క్షుధితం పరిమ్లానముఖాంబుజం
4-8-67
అహో మే బత దౌరాత్మ్యం స్త్రీజితస్యోపధారయ .
యోఽఙ్కం ప్రేమ్ణారురుక్షంతం నాభ్యనందమసత్తమః
4-8-68
నారద ఉవాచ
మా మా శుచః స్వతనయం దేవగుప్తం విశాంపతే .
తత్ప్రభావమవిజ్ఞాయ ప్రావృంక్తే యద్యశో జగత్
4-8-69
సుదుష్కరం కర్మ కృత్వా లోకపాలైరపి ప్రభుః .
ఏష్యత్యచిరతో రాజన్ యశో విపులయంస్తవ
4-8-70
మైత్రేయ ఉవాచ
ఇతి దేవర్షిణా ప్రోక్తం విశ్రుత్య జగతీపతిః .
రాజలక్ష్మీమనాదృత్య పుత్రమేవాన్వచింతయత్
4-8-71
తత్రాభిషిక్తః ప్రయతస్తాముపోష్య విభావరీం .
సమాహితః పర్యచరదృష్యాదేశేన పూరుషం
4-8-72
త్రిరాత్రాంతే త్రిరాత్రాంతే కపిత్థబదరాశనః .
ఆత్మవృత్త్యనుసారేణ మాసం నిన్యేఽర్చయన్ హరిం
4-8-73
ద్వితీయం చ తథా మాసం షష్ఠే షష్ఠేఽర్భకో దినే .
తృణపర్ణాదిభిః శీర్ణైః కృతాన్నోఽభ్యర్చయద్విభుం
4-8-74
తృతీయం చానయన్మాసం నవమే నవమేఽహని .
అబ్భక్ష ఉత్తమశ్లోకముపాధావత్సమాధినా
4-8-75
చతుర్థమపి వై మాసం ద్వాదశే ద్వాదశేఽహని .
వాయుభక్షో జితశ్వాసో ధ్యాయన్ దేవమధారయత్
4-8-76
పంచమే మాస్యనుప్రాప్తే జితశ్వాసో నృపాత్మజః .
ధ్యాయన్ బ్రహ్మ పదైకేన తస్థౌ స్థాణురివాచలః
4-8-77
సర్వతో మన ఆకృష్య హృది భూతేంద్రియాశయం .
ధ్యాయన్ భగవతో రూపం నాద్రాక్షీత్కించనాపరం
4-8-78
ఆధారం మహదాదీనాం ప్రధానపురుషేశ్వరం .
బ్రహ్మ ధారయమాణస్య త్రయో లోకాశ్చకంపిరే
4-8-79
యదైకపాదేన స పార్థివార్భక-
స్తస్థౌ తదంగుష్ఠనిపీడితా మహీ .
ననామ తత్రార్ధమిభేంద్రధిష్ఠితా
తరీవ సవ్యేతరతః పదే పదే
4-8-80
తస్మిన్నభిధ్యాయతి విశ్వమాత్మనో
ద్వారం నిరుధ్యాసుమనన్యయా ధియా .
లోకా నిరుచ్ఛ్వాసనిపీడితా భృశం
సలోకపాలాః శరణం యయుర్హరిం
4-8-81
దేవా ఊచుః
నైవం విదామో భగవన్ ప్రాణరోధం
చరాచరస్యాఖిలసత్త్వధామ్నః .
విధేహి తన్నో వృజినాద్విమోక్షం
ప్రాప్తా వయం త్వాం శరణం శరణ్యం
4-8-82
శ్రీభగవానువాచ
మా భైష్ట బాలం తపసో దురత్యయా-
న్నివర్తయిష్యే ప్రతియాత స్వధామ .
యతో హి వః ప్రాణనిరోధ ఆసీ-
దౌత్తానపాదిర్మయి సంగతాత్మా
4-8-83
ఇతి శ్రీమద్భాగవతే మహాపురాణే పారమహంస్యాం సంహితాయాం
చతుర్థస్కంధే ధ్రువచరితే అష్టమోఽధ్యాయః