చతుర్థ స్కంధము : అధ్యాయము – 14
- ఉపకరణాలు:
మైత్రేయ ఉవాచ
భృగ్వాదయస్తే మునయో లోకానాం క్షేమదర్శినః
గోప్తర్యసతి వై నౄణాం పశ్యన్తః పశుసామ్యతామ్
- ఉపకరణాలు:
వీరమాతరమాహూయ సునీథాం బ్రహ్మవాదినః
ప్రకృత్యసమ్మతం వేనమభ్యషిఞ్చన్పతిం భువః
- ఉపకరణాలు:
శ్రుత్వా నృపాసనగతం వేనమత్యుగ్రశాసనమ్
నిలిల్యుర్దస్యవః సద్యః సర్పత్రస్తా ఇవాఖవః
- ఉపకరణాలు:
స ఆరూఢనృపస్థాన ఉన్నద్ధోऽష్టవిభూతిభిః
అవమేనే మహాభాగాన్స్తబ్ధః సమ్భావితః స్వతః
- ఉపకరణాలు:
ఏవం మదాన్ధ ఉత్సిక్తో నిరఙ్కుశ ఇవ ద్విపః
పర్యటన్రథమాస్థాయ కమ్పయన్నివ రోదసీ
- ఉపకరణాలు:
న యష్టవ్యం న దాతవ్యం న హోతవ్యం ద్విజాః క్వచిత్
ఇతి న్యవారయద్ధర్మం భేరీఘోషేణ సర్వశః
- ఉపకరణాలు:
వేనస్యావేక్ష్య మునయో దుర్వృత్తస్య విచేష్టితమ్
విమృశ్య లోకవ్యసనం కృపయోచుః స్మ సత్రిణః
- ఉపకరణాలు:
అహో ఉభయతః ప్రాప్తం లోకస్య వ్యసనం మహత్
దారుణ్యుభయతో దీప్తే ఇవ తస్కరపాలయోః
- ఉపకరణాలు:
అరాజకభయాదేష కృతో రాజాతదర్హణః
తతోऽప్యాసీద్భయం త్వద్య కథం స్యాత్స్వస్తి దేహినామ్
- ఉపకరణాలు:
అహేరివ పయఃపోషః పోషకస్యాప్యనర్థభృత్
వేనః ప్రకృత్యైవ ఖలః సునీథాగర్భసమ్భవః
- ఉపకరణాలు:
నిరూపితః ప్రజాపాలః స జిఘాంసతి వై ప్రజాః
తథాపి సాన్త్వయేమాముం నాస్మాంస్తత్పాతకం స్పృశేత్
- ఉపకరణాలు:
తద్విద్వద్భిరసద్వృత్తో వేనోऽస్మాభిః కృతో నృపః
సాన్త్వితో యది నో వాచం న గ్రహీష్యత్యధర్మకృత్
- ఉపకరణాలు:
లోకధిక్కారసన్దగ్ధం దహిష్యామః స్వతేజసా
ఏవమధ్యవసాయైనం మునయో గూఢమన్యవః
ఉపవ్రజ్యాబ్రువన్వేనం సాన్త్వయిత్వా చ సామభిః
- ఉపకరణాలు:
మునయ ఊచుః
నృపవర్య నిబోధైతద్యత్తే విజ్ఞాపయామ భోః
ఆయుఃశ్రీబలకీర్తీనాం తవ తాత వివర్ధనమ్
- ఉపకరణాలు:
ధర్మ ఆచరితః పుంసాం వాఙ్మనఃకాయబుద్ధిభిః
లోకాన్విశోకాన్వితరత్యథానన్త్యమసఙ్గినామ్
- ఉపకరణాలు:
స తే మా వినశేద్వీర ప్రజానాం క్షేమలక్షణః
యస్మిన్వినష్టే నృపతిరైశ్వర్యాదవరోహతి
- ఉపకరణాలు:
రాజన్నసాధ్వమాత్యేభ్యశ్చోరాదిభ్యః ప్రజా నృపః
రక్షన్యథా బలిం గృహ్ణన్నిహ ప్రేత్య చ మోదతే
- ఉపకరణాలు:
యస్య రాష్ట్రే పురే చైవ భగవాన్యజ్ఞపూరుషః
ఇజ్యతే స్వేన ధర్మేణ జనైర్వర్ణాశ్రమాన్వితైః
- ఉపకరణాలు:
తస్య రాజ్ఞో మహాభాగ భగవాన్భూతభావనః
పరితుష్యతి విశ్వాత్మా తిష్ఠతో నిజశాసనే
- ఉపకరణాలు:
తస్మింస్తుష్టే కిమప్రాప్యంజగతామీశ్వరేశ్వరే
లోకాః సపాలా హ్యేతస్మై హరన్తి బలిమాదృతాః
- ఉపకరణాలు:
తం సర్వలోకామరయజ్ఞసఙ్గ్రహం త్రయీమయం ద్రవ్యమయం తపోమయమ్
యజ్ఞైర్విచిత్రైర్యజతో భవాయ తే రాజన్స్వదేశాననురోద్ధుమర్హసి
- ఉపకరణాలు:
యజ్ఞేన యుష్మద్విషయే ద్విజాతిభిర్వితాయమానేన సురాః కలా హరేః
స్విష్టాః సుతుష్టాః ప్రదిశన్తి వాఞ్ఛితం తద్ధేలనం నార్హసి వీర చేష్టితుమ్
- ఉపకరణాలు:
వేన ఉవాచ
బాలిశా బత యూయం వా అధర్మే ధర్మమానినః
యే వృత్తిదం పతిం హిత్వా జారం పతిముపాసతే
- ఉపకరణాలు:
అవజానన్త్యమీ మూఢా నృపరూపిణమీశ్వరమ్
నానువిన్దన్తి తే భద్రమిహ లోకే పరత్ర చ
- ఉపకరణాలు:
కో యజ్ఞపురుషో నామ యత్ర వో భక్తిరీదృశీ
భర్తృస్నేహవిదూరాణాం యథా జారే కుయోషితామ్
- ఉపకరణాలు:
విష్ణుర్విరిఞ్చో గిరిశ ఇన్ద్రో వాయుర్యమో రవిః
పర్జన్యో ధనదః సోమః క్షితిరగ్నిరపామ్పతిః
- ఉపకరణాలు:
ఏతే చాన్యే చ విబుధాః ప్రభవో వరశాపయోః
దేహే భవన్తి నృపతేః సర్వదేవమయో నృపః
- ఉపకరణాలు:
తస్మాన్మాం కర్మభిర్విప్రా యజధ్వం గతమత్సరాః
బలిం చ మహ్యం హరత మత్తోऽన్యః కోऽగ్రభుక్పుమాన్
- ఉపకరణాలు:
మైత్రేయ ఉవాచ
ఇత్థం విపర్యయమతిః పాపీయానుత్పథం గతః
అనునీయమానస్తద్యాచ్ఞాం న చక్రే భ్రష్టమఙ్గలః
- ఉపకరణాలు:
ఇతి తేऽసత్కృతాస్తేన ద్విజాః పణ్డితమానినా
భగ్నాయాం భవ్యయాచ్ఞాయాం తస్మై విదుర చుక్రుధుః
- ఉపకరణాలు:
హన్యతాం హన్యతామేష పాపః ప్రకృతిదారుణః
జీవన్జగదసావాశు కురుతే భస్మసాద్ధ్రువమ్
- ఉపకరణాలు:
నాయమర్హత్యసద్వృత్తో నరదేవవరాసనమ్
యోऽధియజ్ఞపతిం విష్ణుం వినిన్దత్యనపత్రపః
- ఉపకరణాలు:
కో వైనం పరిచక్షీత వేనమేకమృతేऽశుభమ్
ప్రాప్త ఈదృశమైశ్వర్యం యదనుగ్రహభాజనః
- ఉపకరణాలు:
ఇత్థం వ్యవసితా హన్తుమృషయో రూఢమన్యవః
నిజఘ్నుర్హుఙ్కృతైర్వేనం హతమచ్యుతనిన్దయా
- ఉపకరణాలు:
ఋషిభిః స్వాశ్రమపదం గతే పుత్రకలేవరమ్
సునీథా పాలయామాస విద్యాయోగేన శోచతీ
- ఉపకరణాలు:
ఏకదా మునయస్తే తు సరస్వత్సలిలాప్లుతాః
హుత్వాగ్నీన్సత్కథాశ్చక్రురుపవిష్టాః సరిత్తటే
- ఉపకరణాలు:
వీక్ష్యోత్థితాంస్తదోత్పాతానాహుర్లోకభయఙ్కరాన్
అప్యభద్రమనాథాయా దస్యుభ్యో న భవేద్భువః
- ఉపకరణాలు:
ఏవం మృశన్త ఋషయో ధావతాం సర్వతోదిశమ్
పాంసుః సముత్థితో భూరిశ్చోరాణామభిలుమ్పతామ్
- ఉపకరణాలు:
తదుపద్రవమాజ్ఞాయ లోకస్య వసు లుమ్పతామ్
భర్తర్యుపరతే తస్మిన్నన్యోన్యం చ జిఘాంసతామ్
- ఉపకరణాలు:
చోరప్రాయం జనపదం హీనసత్త్వమరాజకమ్
లోకాన్నావారయఞ్ఛక్తా అపి తద్దోషదర్శినః
- ఉపకరణాలు:
బ్రాహ్మణః సమదృక్శాన్తో దీనానాం సముపేక్షకః
స్రవతే బ్రహ్మ తస్యాపి భిన్నభాణ్డాత్పయో యథా
- ఉపకరణాలు:
నాఙ్గస్య వంశో రాజర్షేరేష సంస్థాతుమర్హతి
అమోఘవీర్యా హి నృపా వంశేऽస్మిన్కేశవాశ్రయాః
- ఉపకరణాలు:
వినిశ్చిత్యైవమృషయో విపన్నస్య మహీపతేః
మమన్థురూరుం తరసా తత్రాసీద్బాహుకో నరః
- ఉపకరణాలు:
కాకకృష్ణోऽతిహ్రస్వాఙ్గో హ్రస్వబాహుర్మహాహనుః
హ్రస్వపాన్నిమ్ననాసాగ్రో రక్తాక్షస్తామ్రమూర్ధజః
- ఉపకరణాలు:
తం తు తేऽవనతం దీనం కిం కరోమీతి వాదినమ్
నిషీదేత్యబ్రువంస్తాత స నిషాదస్తతోऽభవత్
- ఉపకరణాలు:
తస్య వంశ్యాస్తు నైషాదా గిరికాననగోచరాః
యేనాహరజ్జాయమానో వేనకల్మషముల్బణమ్