పోతన తెలుగు భాగవతము

3-1-శ్లో.

మైత్రేయ ఉవాచ
ఇతి తే వర్ణితః క్షత్తః కాలాఖ్యః పరమాత్మనః
మహిమా వేదగర్భోऽథ యథాస్రాక్షీన్నిబోధ మే

3-2-శ్లో.

ససర్జాగ్రేऽన్ధతామిస్రమథ తామిస్రమాదికృత్
మహామోహం చ మోహం చ తమశ్చాజ్ఞానవృత్తయః

3-3-శ్లో.

దృష్ట్వా పాపీయసీం సృష్టిం నాత్మానం బహ్వమన్యత
భగవద్ధ్యానపూతేన మనసాన్యాం తతోऽసృజత్

3-4-శ్లో.

సనకం చ సనన్దం చ సనాతనమథాత్మభూః
సనత్కుమారం చ మునీన్నిష్క్రియానూర్ధ్వరేతసః

3-5-శ్లో.

తాన్బభాషే స్వభూః పుత్రాన్ప్రజాః సృజత పుత్రకాః
తన్నైచ్ఛన్మోక్షధర్మాణో వాసుదేవపరాయణాః

3-6-శ్లో.

సోऽవధ్యాతః సుతైరేవం ప్రత్యాఖ్యాతానుశాసనైః
క్రోధం దుర్విషహం జాతం నియన్తుముపచక్రమే

3-7-శ్లో.

ధియా నిగృహ్యమాణోऽపి భ్రువోర్మధ్యాత్ప్రజాపతేః
సద్యోऽజాయత తన్మన్యుః కుమారో నీలలోహితః

3-8-శ్లో.

స వై రురోద దేవానాం పూర్వజో భగవాన్భవః
నామాని కురు మే ధాతః స్థానాని చ జగద్గురో

3-9-శ్లో.

ఇతి తస్య వచః పాద్మో భగవాన్పరిపాలయన్
అభ్యధాద్భద్రయా వాచా మా రోదీస్తత్కరోమి తే

3-10-శ్లో.

యదరోదీః సురశ్రేష్ఠ సోద్వేగ ఇవ బాలకః
తతస్త్వామభిధాస్యన్తి నామ్నా రుద్ర ఇతి ప్రజాః

3-11-శ్లో.

హృదిన్ద్రియాణ్యసుర్వ్యోమ వాయురగ్నిర్జలం మహీ
సూర్యశ్చన్ద్రస్తపశ్చైవ స్థానాన్యగ్రే కృతాని తే

3-12-శ్లో.

మన్యుర్మనుర్మహినసో మహాఞ్ఛివ ఋతధ్వజః
ఉగ్రరేతా భవః కాలో వామదేవో ధృతవ్రతః

3-13-శ్లో.

ధీర్ధృతిరసలోమా చ నియుత్సర్పిరిలామ్బికా
ఇరావతీ స్వధా దీక్షా రుద్రాణ్యో రుద్ర తే స్త్రియః

3-14-శ్లో.

గృహాణైతాని నామాని స్థానాని చ సయోషణః
ఏభిః సృజ ప్రజా బహ్వీః ప్రజానామసి యత్పతిః

3-15-శ్లో.

ఇత్యాదిష్టః స్వగురుణా భగవాన్నీలలోహితః
సత్త్వాకృతిస్వభావేన ససర్జాత్మసమాః ప్రజాః

3-16-శ్లో.

రుద్రాణాం రుద్రసృష్టానాం సమన్తాద్గ్రసతాం జగత్
నిశామ్యాసఙ్ఖ్యశో యూథాన్ప్రజాపతిరశఙ్కత

3-17-శ్లో.

అలం ప్రజాభిః సృష్టాభిరీదృశీభిః సురోత్తమ
మయా సహ దహన్తీభిర్దిశశ్చక్షుర్భిరుల్బణైః

3-18-శ్లో.

తప ఆతిష్ఠ భద్రం తే సర్వభూతసుఖావహమ్
తపసైవ యథా పూర్వం స్రష్టా విశ్వమిదం భవాన్

3-19-శ్లో.

తపసైవ పరం జ్యోతిర్భగవన్తమధోక్షజమ్
సర్వభూతగుహావాసమఞ్జసా విన్దతే పుమాన్

3-20-శ్లో.

మైత్రేయ ఉవాచ
ఏవమాత్మభువాదిష్టః పరిక్రమ్య గిరాం పతిమ్
బాఢమిత్యముమామన్త్ర్య వివేశ తపసే వనమ్

3-21-శ్లో.

అథాభిధ్యాయతః సర్గం దశ పుత్రాః ప్రజజ్ఞిరే
భగవచ్ఛక్తియుక్తస్య లోకసన్తానహేతవః

3-22-శ్లో.

మరీచిరత్ర్యఙ్గిరసౌ పులస్త్యః పులహః క్రతుః
భృగుర్వసిష్ఠో దక్షశ్చ దశమస్తత్ర నారదః

3-23-శ్లో.

ఉత్సఙ్గాన్నారదో జజ్ఞే దక్షోऽఙ్గుష్ఠాత్స్వయమ్భువః
ప్రాణాద్వసిష్ఠః సఞ్జాతో భృగుస్త్వచి కరాత్క్రతుః

3-24-శ్లో.

పులహో నాభితో జజ్ఞే పులస్త్యః కర్ణయోరృషిః
అఙ్గిరా ముఖతోऽక్ష్ణోऽత్రిర్మరీచిర్మనసోऽభవత్

3-25-శ్లో.

ధర్మః స్తనాద్దక్షిణతో యత్ర నారాయణః స్వయమ్
అధర్మః పృష్ఠతో యస్మాన్మృత్యుర్లోకభయఙ్కరః

3-26-శ్లో.

హృది కామో భ్రువః క్రోధో లోభశ్చాధరదచ్ఛదాత్
ఆస్యాద్వాక్సిన్ధవో మేఢ్రాన్నిరృతిః పాయోరఘాశ్రయః

3-27-శ్లో.

ఛాయాయాః కర్దమో జజ్ఞే దేవహూత్యాః పతిః ప్రభుః
మనసో దేహతశ్చేదం జజ్ఞే విశ్వకృతో జగత్

3-28-శ్లో.

వాచం దుహితరం తన్వీం స్వయమ్భూర్హరతీం మనః
అకామాం చకమే క్షత్తః సకామ ఇతి నః శ్రుతమ్

3-29-శ్లో.

తమధర్మే కృతమతిం విలోక్య పితరం సుతాః
మరీచిముఖ్యా మునయో విశ్రమ్భాత్ప్రత్యబోధయన్

3-30-శ్లో.

నైతత్పూర్వైః కృతం త్వద్యే న కరిష్యన్తి చాపరే
యస్త్వం దుహితరం గచ్ఛేరనిగృహ్యాఙ్గజం ప్రభుః

3-31-శ్లో.

తేజీయసామపి హ్యేతన్న సుశ్లోక్యం జగద్గురో
యద్వృత్తమనుతిష్ఠన్వై లోకః క్షేమాయ కల్పతే

3-32-శ్లో.

తస్మై నమో భగవతే య ఇదం స్వేన రోచిషా
ఆత్మస్థం వ్యఞ్జయామాస స ధర్మం పాతుమర్హతి

3-33-శ్లో.

స ఇత్థం గృణతః పుత్రాన్పురో దృష్ట్వా ప్రజాపతీన్
ప్రజాపతిపతిస్తన్వం తత్యాజ వ్రీడితస్తదా
తాం దిశో జగృహుర్ఘోరాం నీహారం యద్విదుస్తమః

3-34-శ్లో.

కదాచిద్ధ్యాయతః స్రష్టుర్వేదా ఆసంశ్చతుర్ముఖాత్
కథం స్రక్ష్యామ్యహం లోకాన్సమవేతాన్యథా పురా

3-35-శ్లో.

చాతుర్హోత్రం కర్మతన్త్రముపవేదనయైః సహ
ధర్మస్య పాదాశ్చత్వారస్తథైవాశ్రమవృత్తయః

3-36-శ్లో.

విదుర ఉవాచ
స వై విశ్వసృజామీశో వేదాదీన్ముఖతోऽసృజత్
యద్యద్యేనాసృజద్దేవస్తన్మే బ్రూహి తపోధన

3-37-శ్లో.

మైత్రేయ ఉవాచ
ఋగ్యజుఃసామాథర్వాఖ్యాన్వేదాన్పూర్వాదిభిర్ముఖైః
శాస్త్రమిజ్యాం స్తుతిస్తోమం ప్రాయశ్చిత్తం వ్యధాత్క్రమాత్

3-38-శ్లో.

ఆయుర్వేదం ధనుర్వేదం గాన్ధర్వం వేదమాత్మనః
స్థాపత్యం చాసృజద్వేదం క్రమాత్పూర్వాదిభిర్ముఖైః

3-39-శ్లో.

ఇతిహాసపురాణాని పఞ్చమం వేదమీశ్వరః
సర్వేభ్య ఏవ వక్త్రేభ్యః ససృజే సర్వదర్శనః

3-40-శ్లో.

షోడశ్యుక్థౌ పూర్వవక్త్రాత్పురీష్యగ్నిష్టుతావథ
ఆప్తోర్యామాతిరాత్రౌ చ వాజపేయం సగోసవమ్

3-41-శ్లో.

విద్యా దానం తపః సత్యం ధర్మస్యేతి పదాని చ
ఆశ్రమాంశ్చ యథాసఙ్ఖ్యమసృజత్సహ వృత్తిభిః

3-42-శ్లో.

సావిత్రం ప్రాజాపత్యం చ బ్రాహ్మం చాథ బృహత్తథా
వార్తా సఞ్చయశాలీన శిలోఞ్ఛ ఇతి వై గృహే

3-43-శ్లో.

వైఖానసా వాలఖిల్యౌ దుమ్బరాః ఫేనపా వనే
న్యాసే కుటీచకః పూర్వం బహ్వోదో హంసనిష్క్రియౌ

3-44-శ్లో.

ఆన్వీక్షికీ త్రయీ వార్తా దణ్డనీతిస్తథైవ చ
ఏవం వ్యాహృతయశ్చాసన్ప్రణవో హ్యస్య దహ్రతః

3-45-శ్లో.

తస్యోష్ణిగాసీల్లోమభ్యో గాయత్రీ చ త్వచో విభోః
త్రిష్టుమ్మాంసాత్స్నుతోऽనుష్టుబ్జగత్యస్థ్నః ప్రజాపతేః

3-46-శ్లో.

మజ్జాయాః పఙ్క్తిరుత్పన్నా బృహతీ ప్రాణతోऽభవత్

3-47-శ్లో.

స్పర్శస్తస్యాభవజ్జీవః స్వరో దేహ ఉదాహృత
ఊష్మాణమిన్ద్రియాణ్యాహురన్తఃస్థా బలమాత్మనః
స్వరాః సప్త విహారేణ భవన్తి స్మ ప్రజాపతేః

3-48-శ్లో.

శబ్దబ్రహ్మాత్మనస్తస్య వ్యక్తావ్యక్తాత్మనః పరః
బ్రహ్మావభాతి వితతో నానాశక్త్యుపబృంహితః

3-49-శ్లో.

తతోऽపరాముపాదాయ స సర్గాయ మనో దధే
ఋషీణాం భూరివీర్యాణామపి సర్గమవిస్తృతమ్

3-50-శ్లో.

జ్ఞాత్వా తద్ధృదయే భూయశ్చిన్తయామాస కౌరవ
అహో అద్భుతమేతన్మే వ్యాపృతస్యాపి నిత్యదా

3-51-శ్లో.

న హ్యేధన్తే ప్రజా నూనం దైవమత్ర విఘాతకమ్
ఏవం యుక్తకృతస్తస్య దైవం చావేక్షతస్తదా

భావము:

3-52-శ్లో.

కస్య రూపమభూద్ద్వేధా యత్కాయమభిచక్షతే
తాభ్యాం రూపవిభాగాభ్యాం మిథునం సమపద్యత

3-53-శ్లో.

యస్తు తత్ర పుమాన్ సోఽభూన్మనుః స్వాయంభువః స్వరాట్ .
స్త్రీ యాఽఽసీచ్ఛతరూపాఽఽఖ్యా మహిష్యస్య మహాత్మనః

3-54-శ్లో.

యస్తు తత్ర పుమాన్సోऽభూన్మనుః స్వాయమ్భువః స్వరాట్
స్త్రీ యాసీచ్ఛతరూపాఖ్యా మహిష్యస్య మహాత్మనః

3-55-శ్లో.

తదా మిథునధర్మేణ ప్రజా హ్యేధామ్బభూవిరే
స చాపి శతరూపాయాం పఞ్చాపత్యాన్యజీజనత్

3-56-శ్లో.

ప్రియవ్రతోత్తానపాదౌ తిస్రః కన్యాశ్చ భారత
ఆకూతిర్దేవహూతిశ్చ ప్రసూతిరితి సత్తమ

3-57-శ్లో.

ఆకూతిం రుచయే ప్రాదాత్కర్దమాయ తు మధ్యమామ్
దక్షాయాదాత్ప్రసూతిం చ యత ఆపూరితం జగత్