పోతన తెలుగు భాగవతము

2-1-శ్లో.

నారద ఉవాచ
దేవదేవ నమస్తేऽస్తు భూతభావన పూర్వజ
తద్విజానీహి యజ్జ్ఞానమాత్మతత్త్వనిదర్శనమ్

2-2-శ్లో.

యద్రూపం యదధిష్ఠానం యతః సృష్టమిదం ప్రభో
యత్సంస్థం యత్పరం యచ్చ తత్తత్త్వం వద తత్త్వతః

2-3-శ్లో.

సర్వం హ్యేతద్భవాన్వేద భూతభవ్యభవత్ప్రభుః
కరామలకవద్విశ్వం విజ్ఞానావసితం తవ

2-4-శ్లో.

యద్విజ్ఞానో యదాధారో యత్పరస్త్వం యదాత్మకః
ఏకః సృజసి భూతాని భూతైరేవాత్మమాయయా

2-5-శ్లో.

ఆత్మన్భావయసే తాని న పరాభావయన్స్వయమ్
ఆత్మశక్తిమవష్టభ్య ఊర్ణనాభిరివాక్లమః

2-6-శ్లో.

నాహం వేద పరం హ్యస్మిన్నాపరం న సమం విభో
నామరూపగుణైర్భావ్యం సదసత్కిఞ్చిదన్యతః

2-7-శ్లో.

స భవానచరద్ఘోరం యత్తపః సుసమాహితః
తేన ఖేదయసే నస్త్వం పరాశఙ్కాం చ యచ్ఛసి

2-8-శ్లో.

ఏతన్మే పృచ్ఛతః సర్వం సర్వజ్ఞ సకలేశ్వర
విజానీహి యథైవేదమహం బుధ్యేऽనుశాసితః

2-9-శ్లో.

బ్రహ్మోవాచ
సమ్యక్కారుణికస్యేదం వత్స తే విచికిత్సితమ్
యదహం చోదితః సౌమ్య భగవద్వీర్యదర్శనే

2-10-శ్లో.

నానృతం తవ తచ్చాపి యథా మాం ప్రబ్రవీషి భోః
అవిజ్ఞాయ పరం మత్త ఏతావత్త్వం యతో హి మే

2-11-శ్లో.

యేన స్వరోచిషా విశ్వం రోచితం రోచయామ్యహమ్
యథార్కోऽగ్నిర్యథా సోమో యథర్క్షగ్రహతారకాః

2-12-శ్లో.

తస్మై నమో భగవతే వాసుదేవాయ ధీమహి
యన్మాయయా దుర్జయయా మాం వదన్తి జగద్గురుమ్

2-13-శ్లో.

విలజ్జమానయా యస్య స్థాతుమీక్షాపథేऽముయా
విమోహితా వికత్థన్తే మమాహమితి దుర్ధియః

2-14-శ్లో.

ద్రవ్యం కర్మ చ కాలశ్చ స్వభావో జీవ ఏవ చ
వాసుదేవాత్పరో బ్రహ్మన్న చాన్యోऽర్థోऽస్తి తత్త్వతః

2-15-శ్లో.

నారాయణపరా వేదా దేవా నారాయణాఙ్గజాః
నారాయణపరా లోకా నారాయణపరా మఖాః

2-16-శ్లో.

నారాయణపరో యోగో నారాయణపరం తపః
నారాయణపరం జ్ఞానం నారాయణపరా గతిః

2-17-శ్లో.

తస్యాపి ద్రష్టురీశస్య కూటస్థస్యాఖిలాత్మనః
సృజ్యం సృజామి సృష్టోऽహమీక్షయైవాభిచోదితః

2-18-శ్లో.

సత్త్వం రజస్తమ ఇతి నిర్గుణస్య గుణాస్త్రయః
స్థితిసర్గనిరోధేషు గృహీతా మాయయా విభోః

2-19-శ్లో.

కార్యకారణకర్తృత్వే ద్రవ్యజ్ఞానక్రియాశ్రయాః
బధ్నన్తి నిత్యదా ముక్తం మాయినం పురుషం గుణాః

2-20-శ్లో.

స ఏష భగవాంల్లిఙ్గైస్త్రిభిరేతైరధోక్షజః
స్వలక్షితగతిర్బ్రహ్మన్సర్వేషాం మమ చేశ్వరః

2-21-శ్లో.

కాలం కర్మ స్వభావం చ మాయేశో మాయయా స్వయా
ఆత్మన్యదృచ్ఛయా ప్రాప్తం విబుభూషురుపాదదే

2-22-శ్లో.

కాలాద్గుణవ్యతికరః పరిణామః స్వభావతః
కర్మణో జన్మ మహతః పురుషాధిష్ఠితాదభూత్

2-23-శ్లో.

మహతస్తు వికుర్వాణాద్రజఃసత్త్వోపబృంహితాత్
తమఃప్రధానస్త్వభవద్ద్రవ్యజ్ఞానక్రియాత్మకః

2-24-శ్లో.

సోऽహఙ్కార ఇతి ప్రోక్తో వికుర్వన్సమభూత్త్రిధా
వైకారికస్తైజసశ్చ తామసశ్చేతి యద్భిదా
ద్రవ్యశక్తిః క్రియాశక్తిర్జ్ఞానశక్తిరితి ప్రభో

2-25-శ్లో.

తామసాదపి భూతాదేర్వికుర్వాణాదభూన్నభః
తస్య మాత్రా గుణః శబ్దో లిఙ్గం యద్ద్రష్టృదృశ్యయోః

2-26-శ్లో.

నభసోऽథ వికుర్వాణాదభూత్స్పర్శగుణోऽనిలః
పరాన్వయాచ్ఛబ్దవాంశ్చ ప్రాణ ఓజః సహో బలమ్

2-27-శ్లో.

వాయోరపి వికుర్వాణాత్కాలకర్మస్వభావతః
ఉదపద్యత తేజో వై రూపవత్స్పర్శశబ్దవత్

2-28-శ్లో.

తేజసస్తు వికుర్వాణాదాసీదమ్భో రసాత్మకమ్
రూపవత్స్పర్శవచ్చామ్భో ఘోషవచ్చ పరాన్వయాత్

2-29-శ్లో.

విశేషస్తు వికుర్వాణాదమ్భసో గన్ధవానభూత్
పరాన్వయాద్రసస్పర్శ శబ్దరూపగుణాన్వితః

2-30-శ్లో.

వైకారికాన్మనో జజ్ఞే దేవా వైకారికా దశ
దిగ్వాతార్కప్రచేతోऽశ్వి వహ్నీన్ద్రోపేన్ద్రమిత్రకాః

2-31-శ్లో.

తైజసాత్తు వికుర్వాణాదిన్ద్రియాణి దశాభవన్
జ్ఞానశక్తిః క్రియాశక్తిర్బుద్ధిః ప్రాణశ్చ తైజసౌ
శ్రోత్రం త్వగ్ఘ్రాణదృగ్జిహ్వా వాగ్దోర్మేఢ్రాఙ్ఘ్రిపాయవః

2-32-శ్లో.

యదైతేऽసఙ్గతా భావా భూతేన్ద్రియమనోగుణాః
యదాయతననిర్మాణే న శేకుర్బ్రహ్మవిత్తమ

2-33-శ్లో.

తదా సంహత్య చాన్యోన్యం భగవచ్ఛక్తిచోదితాః
సదసత్త్వముపాదాయ చోభయం ససృజుర్హ్యదః

2-34-శ్లో.

వర్షపూగసహస్రాన్తే తదణ్డముదకే శయమ్
కాలకర్మస్వభావస్థో జీవో ఞ్జీవమజీవయత్

2-35-శ్లో.

స ఏవ పురుషస్తస్మాదణ్డం నిర్భిద్య నిర్గతః
సహస్రోర్వఙ్ఘ్రిబాహ్వక్షః సహస్రాననశీర్షవాన్

2-36-శ్లో.

యస్యేహావయవైర్లోకాన్కల్పయన్తి మనీషిణః
కట్యాదిభిరధః సప్త సప్తోర్ధ్వం జఘనాదిభిః

2-37-శ్లో.

పురుషస్య ముఖం బ్రహ్మ క్షత్రమేతస్య బాహవః
ఊర్వోర్వైశ్యో భగవతః పద్భ్యాం శూద్రో వ్యజాయత

2-38-శ్లో.

భూర్లోకః కల్పితః పద్భ్యాం భువర్లోకోऽస్య నాభితః
హృదా స్వర్లోక ఉరసా మహర్లోకో మహాత్మనః

2-39-శ్లో.

గ్రీవాయాం జనలోకోऽస్య తపోలోకః స్తనద్వయాత్
మూర్ధభిః సత్యలోకస్తు బ్రహ్మలోకః సనాతనః

2-40-శ్లో.

తత్కట్యాం చాతలం క్లృప్తమూరుభ్యాం వితలం విభోః
జానుభ్యాం సుతలం శుద్ధం జఙ్ఘాభ్యాం తు తలాతలమ్

2-41-శ్లో.

మహాతలం తు గుల్ఫాభ్యాం ప్రపదాభ్యాం రసాతలమ్
పాతాలం పాదతలత ఇతి లోకమయః పుమాన్

2-42-శ్లో.

భూర్లోకః కల్పితః పద్భ్యాం భువర్లోకోऽస్య నాభితః
స్వర్లోకః కల్పితో మూర్ధ్నా ఇతి వా లోకకల్పనా