పోతన తెలుగు భాగవతము

పోతన తెలుగు భాగవతము

ఏకాదశ స్కంధము : అధ్యాయము – 17

  •  
  •  
  •  

11-1-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

శ్రీద్ధవ ఉవాచ
యస్త్వయాభిహితః పూర్వం ధర్మస్త్వద్భక్తిలక్షణః
వర్ణాశమాచారవతాం సర్వేషాం ద్విపదామపి

11-2-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

యథానుష్ఠీయమానేన త్వయి భక్తిర్నృణాం భవేత్
స్వధర్మేణారవిన్దాక్ష తన్మమాఖ్యాతుమర్హసి

11-3-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

పురా కిల మహాబాహో ధర్మం పరమకం ప్రభో
యత్తేన హంసరూపేణ బ్రహ్మణేऽభ్యాత్థ మాధవ

11-4-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

స ఇదానీం సుమహతా కాలేనామిత్రకర్శన
న ప్రాయో భవితా మర్త్య లోకే ప్రాగనుశాసితః

11-5-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

వక్తా కర్తావితా నాన్యో ధర్మస్యాచ్యుత తే భువి
సభాయామపి వైరిఞ్చ్యాం యత్ర మూర్తిధరాః కలాః

11-6-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

కర్త్రావిత్రా ప్రవక్త్రా చ భవతా మధుసూదన
త్యక్తే మహీతలే దేవ వినష్టం కః ప్రవక్ష్యతి

11-7-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

తత్త్వం నః సర్వధర్మజ్ఞ ధర్మస్త్వద్భక్తిలక్షణః
యథా యస్య విధీయేత తథా వర్ణయ మే ప్రభో

11-8-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

శ్రీశుక ఉవాచ
ఇత్థం స్వభృత్యముఖ్యేన పృష్టః స భగవాన్హరిః
ప్రీతః క్షేమాయ మర్త్యానాం ధర్మానాహ సనాతనాన్

11-9-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

శ్రీభగవానువాచ
ధర్మ్య ఏష తవ ప్రశ్నో నైఃశ్రేయసకరో నృణామ్
వర్ణాశ్రమాచారవతాం తముద్ధవ నిబోధ మే

11-10-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

ఆదౌ కృతయుగే వర్ణో నృణాం హంస ఇతి స్మృతః
కృతకృత్యాః ప్రజా జాత్యా తస్మాత్కృతయుగం విదుః

11-11-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

వేదః ప్రణవ ఏవాగ్రే ధర్మోऽహం వృషరూపధృక్
ఉపాసతే తపోనిష్ఠా హంసం మాం ముక్తకిల్బిషాః

11-12-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

త్రేతాముఖే మహాభాగ ప్రాణాన్మే హృదయాత్త్రయీ
విద్యా ప్రాదురభూత్తస్యా అహమాసం త్రివృన్మఖః

11-13-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

విప్రక్షత్రియవిట్శూద్రా ముఖబాహూరుపాదజాః
వైరాజాత్పురుషాజ్జాతా య ఆత్మాచారలక్షణాః

11-14-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

గృహాశ్రమో జఘనతో బ్రహ్మచర్యం హృదో మమ
వక్షఃస్థలాద్వనేవాసః సన్న్యాసః శిరసి స్థితః

11-15-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

వర్ణానామాశ్రమాణాం చ జన్మభూమ్యనుసారిణీః
ఆసన్ప్రకృతయో నౄనాం నీచైర్నీచోత్తమోత్తమాః

11-16-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

శమో దమస్తపః శౌచం సన్తోషః క్షాన్తిరార్జవమ్
మద్భక్తిశ్చ దయా సత్యం బ్రహ్మప్రకృతయస్త్విమాః

11-17-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

తేజో బలం ధృతిః శౌర్యం తితిక్షౌదార్యముద్యమః
స్థైర్యం బ్రహ్మన్యమైశ్వర్యం క్షత్రప్రకృతయస్త్విమాః

11-18-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

ఆస్తిక్యం దాననిష్ఠా చ అదమ్భో బ్రహ్మసేవనమ్
అతుష్టిరర్థోపచయైర్వైశ్యప్రకృతయస్త్విమాః

11-19-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

శుశ్రూషణం ద్విజగవాం దేవానాం చాప్యమాయయా
తత్ర లబ్ధేన సన్తోషః శూద్రప్రకృతయస్త్విమాః

11-20-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

అశౌచమనృతం స్తేయం నాస్తిక్యం శుష్కవిగ్రహః
కామః క్రోధశ్చ తర్షశ్చ స భావోऽన్త్యావసాయినామ్

11-21-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

అహింసా సత్యమస్తేయమకామక్రోధలోభతా
భూతప్రియహితేహా చ ధర్మోऽయం సార్వవర్ణికః

11-22-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

ద్వితీయం ప్రాప్యానుపూర్వ్యాజ్జన్మోపనయనం ద్విజః
వసన్గురుకులే దాన్తో బ్రహ్మాధీయీత చాహూతః

11-23-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

మేఖలాజినదణ్డాక్ష బ్రహ్మసూత్రకమణ్డలూన్
జటిలోऽధౌతదద్వాసోऽరక్తపీఠః కుశాన్దధత్

11-24-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

స్నానభోజనహోమేషు జపోచ్చారే చ వాగ్యతః
న చ్ఛిన్ద్యాన్నఖరోమాణి కక్షోపస్థగతాన్యపి

11-25-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

రేతో నావకిరేజ్జాతు బ్రహ్మవ్రతధరః స్వయమ్
అవకీర్ణేऽవగాహ్యాప్సు యతాసుస్త్రిపదాం జపేత్

11-26-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

అగ్న్యర్కాచార్యగోవిప్ర గురువృద్ధసురాఞ్శుచిః
సమాహిత ఉపాసీత సన్ధ్యే ద్వే యతవాగ్జపన్

11-27-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

ఆచార్యం మాం విజానీయాన్నావన్మన్యేత కర్హిచిత్
న మర్త్యబుద్ధ్యాసూయేత సర్వదేవమయో గురుః

11-28-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

సాయం ప్రాతరుపానీయ భైక్ష్యం తస్మై నివేదయేత్
యచ్చాన్యదప్యనుజ్ఞాతముపయుఞ్జీత సంయతః

11-29-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

శుశ్రూషమాణ ఆచార్యం సదోపాసీత నీచవత్
యానశయ్యాసనస్థానైర్నాతిదూరే కృతాఞ్జలిః

11-30-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

ఏవంవృత్తో గురుకులే వసేద్భోగవివర్జితః
విద్యా సమాప్యతే యావద్బిభ్రద్వ్రతమఖణ్డితమ్

11-31-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

యద్యసౌ ఛన్దసాం లోకమారోక్ష్యన్బ్రహ్మవిష్టపమ్
గురవే విన్యసేద్దేహం స్వాధ్యాయార్థం బృహద్వ్రతః

11-32-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

అగ్నౌ గురావాత్మని చ సర్వభూతేషు మాం పరమ్
అపృథగ్ధీరుపసీత బ్రహ్మవర్చస్వ్యకల్మషః

11-33-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

స్త్రీణాం నిరీక్షణస్పర్శ సంలాపక్ష్వేలనాదికమ్
ప్రాణినో మిథునీభూతానగృహస్థోऽగ్రతస్త్యజేత్

11-34-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

శౌచమాచమనం స్నానం సన్ధ్యోపాస్తిర్మమార్చనమ్
తీర్థసేవా జపోऽస్పృశ్యా భక్ష్యాసమ్భాష్యవర్జనమ్

11-35-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

సర్వాశ్రమప్రయుక్తోऽయం నియమః కులనన్దన
మద్భావః సర్వభూతేషు మనోవాక్కాయసంయమః

11-36-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

ఏవం బృహద్వ్రతధరో బ్రాహ్మణోऽగ్నిరివ జ్వలన్
మద్భక్తస్తీవ్రతపసా దగ్ధకర్మాశయోऽమలః

11-37-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

అథానన్తరమావేక్ష్యన్యథాజిజ్ఞాసితాగమః
గురవే దక్షిణాం దత్త్వా స్నాయాద్గుర్వనుమోదితః

11-38-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

గృహం వనం వోపవిశేత్ప్రవ్రజేద్వా ద్విజోత్తమః
ఆశ్రమాదాశ్రమం గచ్ఛేన్నాన్యథామత్పరశ్చరేత్

11-39-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

గృహార్థీ సదృశీం భార్యాముద్వహేదజుగుప్సితామ్
యవీయసీం తు వయసా యం సవర్ణామను క్రమాత్

11-40-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

ఇజ్యాధ్యయనదానాని సర్వేషాం చ ద్విజన్మనామ్
ప్రతిగ్రహోऽధ్యాపనం చ బ్రాహ్మణస్యైవ యాజనమ్

11-41-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

ప్రతిగ్రహం మన్యమానస్తపస్తేజోయశోనుదమ్
అన్యాభ్యామేవ జీవేత శిలైర్వా దోషదృక్తయోః

11-42-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

బ్రాహ్మణస్య హి దేహోऽయం క్షుద్రకామాయ నేష్యతే
కృచ్ఛ్రాయ తపసే చేహ ప్రేత్యానన్తసుఖాయ చ

11-43-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

శిలోఞ్ఛవృత్త్యా పరితుష్టచిత్తో ధర్మం మహాన్తం విరజం జుషాణః
మయ్యర్పితాత్మా గృహ ఏవ తిష్ఠన్నాతిప్రసక్తః సముపైతి శాన్తిమ్

11-44-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

సముద్ధరన్తి యే విప్రం సీదన్తం మత్పరాయణమ్
తానుద్ధరిష్యే న చిరాదాపద్భ్యో నౌరివార్ణవాత్

11-45-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

సర్వాః సముద్ధరేద్రాజా పితేవ వ్యసనాత్ప్రజాః
ఆత్మానమాత్మనా ధీరో యథా గజపతిర్గజాన్

11-46-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

ఏవంవిధో నరపతిర్విమానేనార్కవర్చసా
విధూయేహాశుభం కృత్స్నమిన్ద్రేణ సహ మోదతే

11-47-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

సీదన్విప్రో వణిగ్వృత్త్యా పణ్యైరేవాపదం తరేత్
ఖడ్గేన వాపదాక్రాన్తో న శ్వవృత్త్యా కథఞ్చన

11-48-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

వైశ్యవృత్త్యా తు రాజన్యో జీవేన్మృగయయాపది
చరేద్వా విప్రరూపేణ న శ్వవృత్త్యా కథఞ్చన

11-49-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

శూద్రవృత్తిం భజేద్వైశ్యః శూద్రః కారుకటక్రియామ్
కృచ్ఛ్రాన్ముక్తో న గర్హ్యేణ వృత్తిం లిప్సేత కర్మణా

11-50-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

వేదాధ్యాయస్వధాస్వాహా బల్యన్నాద్యైర్యథోదయమ్
దేవర్షిపితృభూతాని మద్రూపాణ్యన్వహం యజేత్

11-51-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

యదృచ్ఛయోపపన్నేన శుక్లేనోపార్జితేన వా
ధనేనాపీడయన్భృత్యాన్న్యాయేనైవాహరేత్క్రతూన్

11-52-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

కుటుమ్బేషు న సజ్జేత న ప్రమాద్యేత్కుటుమ్బ్యపి
విపశ్చిన్నశ్వరం పశ్యేదదృష్టమపి దృష్టవత్

11-53-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

పుత్రదారాప్తబన్ధూనాం సఙ్గమః పాన్థసఙ్గమః
అనుదేహం వియన్త్యేతే స్వప్నో నిద్రానుగో యథా

11-54-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

ఇత్థం పరిమృశన్ముక్తో గృహేష్వతిథివద్వసన్
న గృహైరనుబధ్యేత నిర్మమో నిరహఙ్కృతః

11-55-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

కర్మభిర్గృహమేధీయైరిష్ట్వా మామేవ భక్తిమాన్
తిష్ఠేద్వనం వోపవిశేత్ప్రజావాన్వా పరివ్రజేత్

11-56-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

యస్త్వాసక్తమతిర్గేహే పుత్రవిత్తైషణాతురః
స్త్రైణః కృపణధీర్మూఢో మమాహమితి బధ్యతే

11-57-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

అహో మే పితరౌ వృద్ధౌ భార్యా బాలాత్మజాత్మజాః
అనాథా మామృతే దీనాః కథం జీవన్తి దుఃఖితాః

11-58-శ్లో.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

ఏవం గృహాశయాక్షిప్త హృదయో మూఢధీరయమ్
అతృప్తస్తాననుధ్యాయన్మృతోऽన్ధం విశతే తమః