పోతన తెలుగు భాగవతము

పోతన తెలుగు భాగవతము

నవమ స్కంధము : దుష్యంతుని చరిత్రము

  •  
  •  
  •  

9-599.1-తే.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

దార కలహించు నుందురు దంపతులకు
మైత్రి నంకించు మార్జాలల్లములను
తిని జాతివైరంబులు మాని యిట్లు
లసి క్రీడించు మృగములఁ గాంచె నతఁడు.

టీకా:

ఉరుతర = అతిమిక్కిలి {ఉరువు - ఉరుతరము - ఉరుతమము}; శ్రాంత = అలసిన; అహి = పాముల; యుగళంబుల్ = జంటల; కున్ = కు; పింఛములన్ = పింఛములతో; విసరెడి = గాలివిసరెడి; కేకి = నెమళ్ళు; ముఖ్యములను = ఉత్తమములను; కరుణ = దయ; తోన్ = తోటి; మదయుక్త = మదించిన; కలభంబుల్ = ఏనుగుల; కున్ = కు; మేతలు = తినెడి ఆకులు అలములు; ఇడుచు = పెడుతు; ముద్దాడు = ముద్దులుపెట్టెడి; మృగేంద్రములును = సింహమును {మృగేంద్రము - జంతువులలో శ్రేష్ఠమైనది, సింహము}; ఘన = గొప్ప; మృగాదనములు = సివంగులు; కాపు = కాపలా; కాన్ = ఉండగా; లేళ్ళ = ఆడు జింకల; తోన్ = తోటి; రతులు = సురతములు; సాగించు = చేసెడి; సారంగములును = మగ జింకలను; నునుపుగా = మృదువుగా; హోమధేనువుల = యాగగోవుల; కంఠంబులున్ = మెడలను; దువ్వుచున్ = రాస్తూ; ఆడు = ఆడుకొనెడి; శార్దూలములను = పులులను; తార = తమలోతామే .
కలహించు = పోట్లాడుకొనెడి; ఉందురు = ఉడుత; దంపతుల = జంటల; కున్ = కు; మైత్రిన్ = పొత్తు; అంకించు = కుదుర్చెడి; మార్జాల = పిల్లుల; మల్లములను = శ్రేష్ఠములను; మతిని = మనసునందు; జాతివైరంబున్ = సహజశత్రుభావములు; మాని = విడిచి; ఇట్లు = ఈ విధముగ; కలసి = కలసిమెలసి; క్రీడించు = విహరించెడి; మృగములన్ = జంతువులను; కాంచెన్ = చూసెను; అతడు = అతను .

భావము:

అలా దైవయోగం వలన వచ్చిన దుష్యంతుడు కణ్వశ్రమంలో తమ సహజమైన శత్రుబావాలు విడిచి అలసిన పాముల జంటలకు పురులు విప్పి పింఛాలతో గాలి విసరె నెమళ్ళు; మదించిన ఏనుగుగున్నలకు జాలితో ఆకులు అలములు ముద్దుగా పెడుతున్న సింహాలు; సివంగులు కాపలా ఉండగా ఆడు జింకలతో జతకట్టే మగ జింకలు; మృదువుగా హోమధేనువుల మెడలను మెల్లగా రాస్తూ ఆడుకొనె పులులు; పోట్లాడుకుంటున్న ఉడుత జంటలకు పొత్తు కుదుర్చెడి పిల్లులు; ఇలా సకల జంతువులు కలసిమెలసి మెలగుతుంటే దుష్యంతుడు చూసాడు.