నవమ స్కంధము : యయాతి బస్తోపాఖ్యానము
- ఉపకరణాలు:
"అబలా! నీ నిబిడాతిదుర్జయ సలజ్జాపాంగభల్లంబులం
బ్రబలంబైన మనంబు భగ్నముగ నా ప్రావీణ్యముం గోలుపో
యి బలిష్ఠుండగు కాముబారిఁ బడి నే నెట్లోర్తునే బందిక
త్తె బడిం బాపపుఁ దృష్ణ యిప్పు డకటా! దీర్ఘాకృతిన్ రొప్పెడిన్.
టీకా:
అబలా = యువతి {అబల - బలము లేనిది, స్త్రీ}; నీ = నీ యొక్క; నిబిడ = దట్టమైన; అతి = మిక్కిలి; దుర్జయ = గెలువరాని; సలజ్జా = సిగ్గుతోకూడిన; అపాంగ = కడకంటిచూపు లనెడి; భల్లంబులన్ = శూలములవలన; ప్రబలంబు = మిక్కిలి బలమైనది; ఐన = అగు; మనంబున్ = మనస్సు; భగ్నము = భగ్నము; కన్ = కాగా; నా = న యొక్క; ప్రావీణ్యమున్ = తెలివిని; కోలుపోయి = నష్టపోయి; బలిష్ఠుండు = శక్తిశాలి; అగు = ఐన; కామున్ = మన్మథుని; బారిబడి = వశుడనై; నేన్ = నేను; ఎట్లు = ఎలా; ఓర్తున్ = ఓర్చుకొనగలను; బందికత్తెన్ = బంధించే దానిలో; పడిన్ = పడిపోయి; పాపపు = పాపముచేయాలనే; తృష్ణ = దాహము, వ్యసనము; ఇప్పుడు = ఇప్పుడు; అకటా = అయ్యో; దీర్ఘాకృతిన్ = అధికముగా; రొప్పెడిన్ = వగర్చు చున్నది.
భావము:
“యువతి! నీ కడకంటి చూపులనె శూలాలు, లజ్జాకర్షణలు మిక్కిలి గెలువరానివి. వాటి బలాధిక్యానికి నా మనస్సు భగ్నం అయిపోయింది. నేను తెలివి కోల్పాయాను. శక్తిశాలి మన్మథుడికి వశుడనై పోయాను. పాపిష్టి తృష్ణ బంధాలలో పడిపోయాను. ఈ వ్యసనం వెంట తఱుముతుంటే అక్కటా! ఇప్పుడు ఓర్చుకోలేక రొప్పుతున్నాను.