నవమ స్కంధము : మాంధాత కథ
- ఉపకరణాలు:
యమునాజలములోన నధికుఁడు సౌభరి-
తపము చేయుచు జలస్థలమునందుఁ
బిల్లలుఁ దన ప్రాణవల్లభయును గూడి-
మెలఁగ నానందించు మీనరాజుఁ
గనుఁగొని సంసారకాంక్షియై మాంధాత-
నొక కన్య నడుగ నృపోత్తముండు
దరుణి నిత్తును స్వయంవరమునఁ జేకొను-
మనవుడు "ననుఁ జూచి యౌవనాంగి
- ఉపకరణాలు:
యేల ముసలిఁ గోరు నిట్టట్టు వడఁకెడి
వాఁడఁ జాల నరసినాఁడ నొడల
జిగియు బిగియు లేని శిథిలుండఁ గరఁగింప
బాలఁ దిగిచికొను నుపాయ మెట్లు?
టీకా:
యమునా = యమునానదియొక్క; జలముల = నీటి; లోనన్ = అందు; అధికుడు = గొప్పవాడు; సౌభరి = సౌభరి; తపము = తపస్సు; చేయుచున్ = చేస్తూ; జలస్థలమున్ = నీటిలోపల; అందున్ = అందు; పిల్లలు = సంతానము; తన = తనయొక్క; ప్రాణవల్లభయును = భార్య {ప్రాణవల్లభ - ప్రాణముతో సమానమైన ప్రియురాలు, భార్య}; కూడి = కలిసి; మెలగన్ = విహరించుచు; ఆనందించు = సుఖించెడి; మీన = చేపల; రాజున్ = శ్రేష్ఠుని; కనుగొని = చూసి; సంసార = సంసారసుఖమును; ఆకాంక్షి = కోరెడివాడు; ఐ = అయ్యి; మాంధాతన్ = మాంధాతని; ఒక = ఒక; కన్యన్ = పడతిన్; అడుగన్ = పెండ్లికి అడుగగా; నృప = రాజులలో; ఉత్తముండున్ = శ్రేష్ఠుడు; తరుణిన్ = కన్యను; ఇత్తును = ఇచ్చిపెండ్లిచేసెదను; స్వయంవరమునన్ = కన్యాంగీకారపూర్వకముగ; చేకొనుము = చేపట్టుము; అనవుడు = అనగా; ననున్ = నన్ను; చూచి = చూసి; యౌవనాంగి = యౌవనవతి.
ఏలన్ = ఎందులకు; ముసలిన్ = ముసలివానిని; కోరున్ = వరించును; ఇట్టట్టు = ఇటూ అటూ; వడికెడి = వణికెడి; వాడన్ = వాడిని; చాలన్ = మిక్కిలిగ; నరసినాడ = జుట్టు తెల్లబడినవాడను; ఒడలన్ = దేహమునందు; జిగియున్ = కాంతి; బిగియున్ = గట్టిదనము; లేని = లేనట్టి; శిథులుండన్ = శుష్కించినవాడను; కరగింపన్ = లోబరుచుకొనుటకు; బాలన్ = యువతిని; తిగిచికొను = ఆకర్షించెడి; ఉపాయము = ఉపాయము; ఎట్లు = ఏది.
భావము:
మహానుభావుడు సౌభరి అనే ముని యమునానది తీరంలో తపస్సు చేస్తున్నాడు. ఒక నాడు యమునా జలంలో భార్యా పుత్రులతో సుఖంగా విహరిస్తున్న చేపలరాజుని సౌభరి చూసాడు. అతనిలో సంసారసుఖం పై వాంఛ కలిగింది. అందుకని పెండ్లి చేసుకుంటా ఒక కూతురుని ఇమ్మని మాంధాతని అడిగాడు. మాంధాత కూతురు ఒప్పుకుంటే ఇస్తాను అన్నాడు. “ముసలివాడిని నన్ను చూసి ఏ యౌవనవతి అయినా ఎందుకు వరిస్తుంది. నేనా వడ వడ వణికే వాడిని, పైగా జుట్టు తెల్లబడిన పోయింది. దేహకాంతి పటుత్వం శుష్కించాయి. యువతిని ఆకర్షించే ఉపాయం ఏమిటా అని ఆలోచించాడు.