పోతన తెలుగు భాగవతము

6-255.1-తే.

వారి కలగంప కడుపుల నేరుపఱప
నరిది బిడ్డలఁ బడసిన బిరుదు సతుల
నామములు నన్వయంబులు నీ మనంబు
పూనఁ జెప్పుదు వినవయ్య! మానవేంద్ర!

టీకా:

కామిత = కోరినవి; ప్రదుడు = ఇచ్చెడివాడు; ఐన = అయిన; కశ్యపు = కశ్యపుని; కౌగిట = కౌగిట యందు; ముచ్చట = ముచ్చటలు; తీర్తురు = తీర్చెదరు; ఏ = ఏ; ముద్దరాండ్రు = ముగ్ధలు; అఖిల = సమస్తమైన; లోకముల = లోకముల; కున్ = కు; అవ్వలు = తల్లులు; ఐ = అయి; జగము = జగత్తు; ఎల్లన్ = అంతయును; పూజింపన్ = సేవించుతుండగా; ఉందురు = ఉండెదరు; ఏ = ఏ; పువ్వుబోండ్లు = స్త్రీలు {పువ్వుబోణి - పువ్వుల వంటి సున్నితమైనామె, స్త్రీ}; బలియురు = బలవంతులు; ఐ = అయ్యి; పుత్రులు = కుమారులు; పౌత్రులు = మనుమలు; త్రిజగంబులు = ముల్లోకములు; ఏలంగ = పరిపాలించుతుండగ; చూతురు = చూస్తుంటారు; ఏ = ఏ; ఇందుముఖులు = స్త్రీలు {ఇందుముఖి - ఇంద (చంద్రుని) వంటి ముఖి (ముఖముగలామె), స్త్రీ}; మున్ = ముందరివైపు; కొంగు = కొంగునగల; పసిడి = బంగారము; ఐ = అయ్యి; మూల్గు = పోగుపడెడి; పుణ్యంబుల = పుణ్యములతో; విఱ్ఱవీగుదురు = గర్వించెదరు; ఎట్టి = ఎటువంటి; వింతరాండ్రు = వింతస్త్రీలు;
వారి = వారి యొక్క; కలగంప = కలగూరగంప (అనేకరకములైన); కడుపులన్ = గర్భముల; ఏరుపఱుపన్ = తరచిచూసిన; అరిది = దుర్లభమైన; బిడ్డలన్ = సంతానమును; పడసిన = పొందిన; బిరుదు = ప్రసిద్ధమైన; సతుల = స్త్రీల; నామములున్ = పేర్లు; అన్వయంబులు = వంశములు; నీ = నీ యొక్క; మనంబు = మనసున; పూనన్ = పట్టునట్లు; చెప్పుదు = చెప్పెదను; విను = వినుము; అయ్య = తండ్రి; మానవేంద్ర = రాజా.

భావము:

రాజా! ఏ ముద్దరాండ్రు కోరిన కోరికలను తీర్చే కశ్యపుని కౌగిలిలో ముచ్చటలు తీరుస్తారో, ఏ పూబోడులు సర్వలోకాలకు తల్లులై లోకులందరి పూజలు అందుకుంటారో, ఏ చంద్రముఖులు తమ కొడుకులు, మనుమలు ముల్లోకాలను పాలించడాన్ని చూస్తారో, ఏ వింత కాంతలు ముంగొంగు బంగారమైన పుణ్యాలతో పొంగి పోతుంటారో ఆ దక్షప్రజాపతి పుత్రికలైన సతీమతల్లుల అంతులేని సంతాన సౌభాగ్యాలను లెక్కింపలేము. ఆ పుణ్యస్త్రీల పేర్లను, వంశాలను నీ మనస్సు కెక్కేవిధంగా చెప్తాను. విను.