పోతన తెలుగు భాగవతము

పోతన తెలుగు భాగవతము

షష్ఠ స్కంధము : అజామిళోపాఖ్యానము

  •  
  •  
  •  

6-85-సీ.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

వ్వనిచేఁ దన యిరవొందు త్రిగుణ స్వ-
భావమైనట్టి యీ ప్రాణిచయము
నుగుణ నామక్రియారూపములచేత-
నేర్పడుగతిఁ దాన యెఱుఁగఁబడును
ర్యముం డనలంబు నాకాశమును బ్రభం-
నుఁడు గోచయమును శధరుండు
సంధ్యలు దినములు ర్వరీచయములుఁ-
గాలంబు వసుమతీ జాలములును

6-85.1-తే.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

దేహధారికి సాక్షులై తెలుపుచుండు
దండనస్థాన విధము సద్ధర్మగతియుఁ
గులు మీరీ క్రమానురోనముఁ జేసి
ఖిల కర్ములు దండార్హు రయ నెపుడు.

టీకా:

ఎవ్వని = ఎవని; చేన్ = చేతనైతే; తన = తన యొక్క; ఇరవొందున్ = నెలకొనెడి; త్రిగుణ = త్రిగుణములు {త్రిగుణములు - సత్త్వరజస్తమోగుణములు మూడు}; స్వభావము = స్వభావముగా గలవి; ఐనట్టి = అయినట్టి; ఈ = ఈ; ప్రాణి = జీవుల; చయములను = సమూహములను; గుణ = గుణములు; నామ = పేర్లు; క్రియా = పనుల; రూపముల = స్వరూపములు; చేతన్ = వలన; ఏర్పడు = ఏర్పడెడి; గతిన్ = విధముగ; తాన = తనే; ఎఱుగబడును = తెలియబడును; అర్యముండు = సూర్యుడు; అనలంబు = అగ్ని; ఆకాశమును = ఆకాశము; ప్రభంజనుడు = వాయువు; గో = ఆవుల; చయమున్ = సమూహము; శశధరుండు = చంద్రుడు {శశధరుండు - శశము (కుందేలు)ను ధరించినవాడు, చంద్రుడు}; సంధ్యలు = సంధ్యలు; దివములు = పగళ్ళు; శర్వరీ = రాత్రుల; చయములు = సమూహములు; కాలంబున్ = కాలమును; వసుమతీ = భూముల; జాలములును = సమూహములును.
దేహధారి = జీవుని; కిన్ = కి; సాక్షులు = సాక్షులుగా; ఐ = ఉండి; తెలుపుచుండున్ = తెలియజేయు చుండును; దండన = దండించవలసిన; స్థాన = స్థానము; విధమున్ = విధమును; సద్ధర్మ = పుణ్యకర్మముల; గతియున్ = విధానమును; తగులు = చిక్కును; మీరు = మీరు; ఈ = ఈ; క్రమ = పద్దతికి; అనురోధమున్ = అవరోధము చేయుట; చేసి = వలన; అఖిల = సర్వులైన; కర్ములు = జీవులు; దండ = దండనమునకు; అర్హులు = తగినవారు; అరయ = తరచి చూసిన; ఎపుడున్ = ఎల్లప్పుడును.

భావము:

ఎవని వల్ల సత్త్వరజస్తమో గుణ స్వభావంతో ఈ ప్రాణికోటి తమకు అనుగుణమైన గుణాలను, పేర్లను, ప్రవర్తనను, రూపాలను పొంది ఆ విధంగా తనకు తానుగా లోకానికి తెలియబడుతున్నాడో ఆ నారాయణుడు అంతర్యామియై సర్వప్రాణులలో నిండి ఉన్నాడు. సూర్యుడు, అగ్ని, ఆకాశం, గాలి, గోవులు, చంద్రుడు, సంధ్యలు, పగళ్ళు, రాత్రులు, కాలాలు, భూమి మొదలైనవి ఈ దేహధారుడైన జీవుని సర్వ కర్మలకు సాక్షులు. ఈ సాక్ష్యాలను అనుసరించే ధర్మాధర్మాల నిర్ణయం జరిగి అధర్మపరులు దండింపబడతారు. ఇప్పుడు మీరీ క్రమపద్ధతికి అడ్డు తగిలారు. కర్మబద్ధులైన జీవులందరూ దండింపదగినవారే.