పోతన తెలుగు భాగవతము

పోతన తెలుగు భాగవతము

షష్ఠ స్కంధము : అజామిళోపాఖ్యానము

  •  
  •  
  •  

6-61-సీ.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

నిర్మలం బనఁ జాలనెఱయు చిత్తం బన-
ల్లని వెండ్రుకల్ తెల్లనయ్యెఁ;
గు మోహపాశ బంధంబు జాఱినమాడ్కిఁ-
బొలిన యంగముల్ లి వ్రేలె;
నింద్రియంబుల కోర్కులిఁక నొల్ల నను భంగి-
నుడుగక తల చాల డఁక జొచ్చెఁ;
మకంబు ప్రాయంబుఁ గిలిపోయిన మాడ్కి-
లోనంబుల చూడ్కి నీమయ్యె;

6-61.1-ఆ.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

రు పుట్టె; నంతఁ బొలె దంతంబులు;
నుక్కిసయును దగ్గుఁ బిక్కటిల్లె;
శిరసు నొవ్వఁ దొడఁగెఁ; జెదరె మనం; బంతఁ
డిఁది యైన ముప్పు కాలమునకు.

టీకా:

నిర్మలంబు = నిర్మలమైనది; అనన్ = అనుటకు; చాలన్ = సరిపడనిదని; నెఱయు = అతిశయించిన; చిత్తంబు = మనసు; అనన్ = అన్నట్లు; నల్లని = నల్లగా యుండెడి; వెండ్రుకల్ = వెంట్రుకలు; తెల్లన్ = తెల్లగా; అయ్యెన్ = అయినవి; తగు = తగుల్కొన్న; మోహ = మోహము యనెడి; పాశ = తాడు యొక్క; బంధంబున్ = బంధనము; జాఱిన = జారిపోయిన; మాడ్కిన్ = వలె; పొదలిన = బలిసిన; అంగముల్ = అవయవములు; వదలి = వదులైపోయి; వ్రేలన్ = వేలాడిపోయినవి; ఇంద్రియంబుల = విషయ వాంఛ లందలి; కోర్కులు = కోరికలు; ఇక = ఇంకపై; ఒల్లను = ఒప్పుకొనలేను; అను = అనెడి; భంగిన్ = విధముగ; ఉడుగక = వదలకుండగ; తల = శిరస్సు; చాలన్ = మిక్కిలి; వడఁకన్ = వణకుట; చొచ్చెన్ = మొదలిడెను; తమకంబు = మోహములు; ప్రాయంబున్ = వయసు; తగిలిపోయిన = తరలిపోయిన; మాడ్కిన్ = వలె; లోచనంబులన్ = కళ్ళలోని; చూడ్కి = చూపు; నీచమయ్యె = తగ్గిపోయెను.
వగరు = (నోటిలో) అరుచి; పుట్టెన్ = పుట్టెను; అంతన్ = అంతట; పొగలె = కదలె; దంతంబులున్ = పళ్ళు; ఉక్కిసయును = నుస, ఆయాసము; దగ్గు = దగ్గు; పిక్కటిల్లెన్ = అధిక మయ్యెను; శిరసు = తల; నొవ్వన్ = నొప్పెట్టుట; తొడగెన్ = మొదలిడెను; చెదరె = చెదిరిపోయెను; మనంబున్ = మనస్సు; అంతన్ = అంతట; కడిది = దుర్భరము; ఐన = అయినట్టి; ముప్పు = వార్థకపు; కాలమున్ = కాలమున; కున్ = కు.

భావము:

మనస్సు ఎప్పటికైనా నిర్మల మౌతుందన్నట్లుగా అజామిళుని నల్లని వెండ్రుకలు తెల్లబడ్డాయి. మోహబంధాలు జారిపోతాయన్నట్లుగా అవయవాలు పట్టుదప్పి వ్రేలాడాయి. ఇంద్రియ వాంఛలు ఇక వద్దు అన్నట్లుగా తల అడ్డంగా వణకసాగింది. మోహం వయస్సుతో పాటు తగ్గిపోయినట్లుగా కంటిచూపు తగ్గిపోయింది. నోటి రుచి తగ్గింది. దంతాలు ఊడిపోయాయి. ఆయాసం, దగ్గు ఎక్కువయ్యాయి. తలనొప్పి మొదలయింది. మనస్సు చెదరిపోయింది. ముసలితనం వచ్చింది.