పోతన తెలుగు భాగవతము

6-146.1-తే.

నిందలకు నెల్ల నెలవైన నిర్గుణుండ
మందభాగ్యుండ నే నేఁడ? మధువిదారి
దివ్య గుణనామ కీర్తన తెఱఁ గదేడఁ?
బూర్వ సుకృతంబు లే కెట్లు పొందఁ గలుగు? "

టీకా:

దారుణ = భయంకరమైన; మోహ = మోహము యనెడి; అంధకార = చీకటితో; పూరితుండను = నిండినవాడను; హరి = నారాయణుని; విస్మయ = ఆశ్చర్యకర వైభవములను; స్మరణ = స్మరించుటకు; అర్హ = అర్హత గల; మతినె = మనసు గలవాడనా ఏమి; పంచ = ఐదు; మహా = మిక్కిలి; తీవ్ర = తీవ్రమైన; పాతక = మహాపాపములతో {పంచమహాపాతకములు - 1స్వర్ణస్థేయము 2సురాపానము 3బ్రహ్మహత్య 4గురుపత్నీగమనము 5ఇవిచేయువారితోడి స్నేహము}; ఉపేతుడన్ = కూడినవాడను; హరి = నారాయణుని; విస్మయ = ఆశ్చర్యకర వైభవములను; స్మరణ = స్మరించుటకు; అర్హ = అర్హత గల; మతినె = మనసు గలవాడనా ఏమి; కౌటిల్య = కుటిలత్వము; కితవ = జూదరుల, మోసగాళ్ళ; వికార = వికృతలక్షణములలో; పారీణుండన్ = ఆరితేరినవాడను; హరి = నారాయణుని; విస్మయ = ఆశ్చర్యకర వైభవములను; స్మరణ = స్మరించుటకు; అర్హ = అర్హత గల; మతినె = మనసు గలవాడనా ఏమి; అఖిల = సమస్తమైన; దుఃఖ = దుఃఖముల; ఏక = నిండిన; ఘోర = భయంకరమైన; ఆర్ణవ = సముద్రమున; మగ్నుండ = మునిగినవాడను; హరి = నారాయణుని; విస్మయ = ఆశ్చర్యకర వైభవములను; స్మరణ = స్మరించుటకు; అర్హ = అర్హత గల; మతినె = మనసు గలవాడనా ఏమి;
నిందల్ = నిందింపబడుటలు; కున్ = కు; ఎల్ల = సమస్తమునకు; నెలవు = స్థానము; ఐన = అయినట్టి; నిర్గుణుండ = గుణహీనుండను; మంద = అతి తక్కువ; భాగ్యుండ = సౌభాగ్యములు గలవాడను; నేను = నేను; ఏడ = ఎక్కడ; మధువిదారి = నారాయణుని {మధువిదారి - మధు యనెడి రాక్షసుని విదారి (సంహరించినవాడు), విష్ణువు}; దివ్య = దివ్యమైన; గుణ = గుణములు గలిగిన; నామ = నామమును; కీర్తన = కీర్తించెడి; తెఱగు = దారి, విధానము; అది = అది; ఏడ = ఎక్కడ; పూర్వ = పూర్వజన్మల; సుకృతము = పుణ్యము; లేక = లేకుండగ; ఎట్లు = ఏ విధముగ; పొందగలుగు = పొందగలుగును.

భావము:

భయంకరమైన మోహమనే చీకటిలో నిండిన నేను, తీవ్రమైన పంచ మహా పాపాలతో కూడిన నేను, కుటిల స్వభావంతో జూదగాడినైన నేను, నానా విధాలుగా దుఃఖసముద్రంలో మునిగి తేలుతున్న నేను విస్మయాన్ని కలిగించే హరి నామ స్మరణకు అర్హుణ్ణి ఎలా అవుతాను? నిందలకు నిలయమైనవాణ్ణి, గుణహీనుణ్ణి, దురదృష్టవంతుణ్ణి నే నెక్కడ? భగవంతుని పవిత్ర నామాన్ని ఆలపించడం ఎక్కడ? ఇదంతా పూర్వపుణ్యం లేనిదే ఎలా సాధ్యం?