పోతన తెలుగు భాగవతము

6-522.1-తే.

దివిరి దేదీప్యమానమై తేజరిల్లు
నర్భకుని వజ్రధారల నడిచె నేడు
దునుకలుగ వాఁడు దునిసియుఁ దునుక దునుక
చెడక యొక్కక్క బాలుఁడై చెలఁగుచున్న.

టీకా:

వామాక్షి = స్త్రీ {వామాక్షి - చక్కటి కన్నులు గలామె, స్త్రీ}; అనుదిన = ప్రతిదినము; వ్రత = వ్రతము; ధారణ = ధరించుట; ఉన్నత = అధికమైన; పరిచర్య = సేవించెడి; విధుల్ = కార్యక్రమముల; చేన్ = వలన; బడలి = శ్రమపడి; అలసి = అలసిపోయి; ఒంటిన్ = ఒంటరిగా; సంధ్యవేళన్ = సంధ్యాసమయమున; ఉచ్చిష్ట = ఉచ్చిష్టమును భుజించినామె; ఐ = అయ్యి; పద = కాళ్లు; ప్రక్షాళనంబున్ = కడుకొనుట; పాసి = విడిచిపెట్టి; మఱచి = ప్రమాదవశాత్తు; తన = తన యొక్క; కర్మ = ప్రారబ్ధకర్మ వలన కలిగిన; మోహంబున్ = మోహము నందు; తవిలి = తగులుకొని, పడిపోయి; నిద్రింపంగన్ = నిద్రపోగా; ఇంద్రుడు = ఇంద్రుడు; సయ్యన్ = చటుక్కున; ఎడరు = అవకాశము; కాంచి = చూసి; యోగమాయ = యోగమాయ యొక్క; బల = బలముతో; ఉద్యుక్తుడు = సంకల్పించుకొన్నవాడు; ఐ = అయ్యి; ఆ = ఆ; ఇంతి = స్త్రీ; ఉదరంబున్ = కడుపులో; చొరబడి = ప్రవేశించి; ఉగ్రుడు = భయంకరుడు; అగుచున్ = అగుచు; తివిరి = కోరి;
దేదీప్యమానము = మిక్కిలి ప్రకాశించుచున్నది; ఐ = అయ్యి; తేజరిల్లున్ = విలసిల్లెడి; అర్భకుని = పిల్లవానిని; వజ్ర = వజ్రాయుధపు; ధారలన్ = పదునులతో; అడిచెన్ = నరికెను; ఏడు = ఏడు (7); తునుకలుగ = ముక్కలుగా; వాడున్ = వాడు; తునిసియున్ = ముక్క లయ్యి కూడ; తునుకదునుకన్ = ముక్క ముక్కకి; చెడక = మరణించ కుండా; ఒక్కొక్క = ఒక్కొక్క; బాలుడు = పిల్లవాడు; ఐ = అయ్యి; చెలగుచున్న = చెలరేగుచుండగ.

భావము:

ప్రతిదినమూ దీక్షతో నియమపూర్వకంగా వ్రతాన్ని చేస్తున్న దితి ఒకనాడు పని బడలికతో అలసి సంధ్యాసమయంలో ఉచ్ఛిష్టం భుజించి, కాళ్ళు కడుగుకొనకుండా మరచిపోయి, కర్మ వశాత్తు నిద్రపోయింది. సమయం కోసం ఎదురు చూస్తున్న ఇంద్రుడు సందు చూసుకొని యోగమాయతో ఆమె గర్భంలో జొరబడి అందులో దేదీప్యమానంగా వెలుగుతున్న బాలుణ్ణి కోపావేశంతో తన వజ్రాయుధంతో ఏడు ముక్కలు చేశాడు. ఆ శిశువు ముక్కలై కూడా ఒక్కొక్క ముక్క ఒక్కొక్క బాలుడై ప్రకాశిస్తుండగా....