పోతన తెలుగు భాగవతము

పోతన తెలుగు భాగవతము

షష్ఠ స్కంధము : మరుద్గణంబుల జన్మంబు

  •  
  •  
  •  

6-519.1-ఆ.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

లిగి కఱవనున్న కాలాహిపోలికిఁ
జెలఁగుచున్న సతుల చిత్తవృత్తిఁ
దెలియవశమె? యెంత ధృతి గలవారికి
నా కాదు నిఖిలలోములకు.

టీకా:

ఖండశర్కర = కలకండ; తోడన్ = తోటి; కలహించు = పోటీపడగల; పలుకులున్ = మాటలు; పద్మ = పద్మమువంటి; విలాసము = శోభని; ఏర్పరచు = ప్రకటించెడు; మోమున్ = ముఖము; తుహినాంశు = చంద్రుని; కళల = కళల; తోన్ = తోటి; తులదూగు = సాటివచ్చు; చెయ్వుఱున్ = చేష్టలు; చెమటన్ = చెమటలను; క్రొన్నెత్తురు = ఉడుకునెత్తురు; చేయు = కలిగించు; మేను = శరీరము; నిలువెల్ల = నిలువెల్లను; కరగించు = కరిగించెడి; నేర్పుల = నేర్పులు గల; ఇంపులు = చక్కదనములు; పువ్వుల్ = పువ్వుల; కున్ = కంటె; అరుదు = అపూర్వము; ఐన = అయిన; ప్రోదిచేత = ఉపచారములు; తమకంబున్ = వ్యామోహమును; రెట్టించు = రెట్టిపు చేసెడి; తరితీపు = సంతుష్టి, ఆపేక్ష; తలపులు = భావములు; ఎనసిన = అతిశయించిన; మది = మనసు; లోని = అందలి; ఇచ్చగింత = ప్రీతి; కలిగి = ఉన్నట్టి;
కఱవనున్న = కరవబోతున్న; కాలాహి = కాలసర్పము; పోలికిన్ = వలె; చెలగుచున్న = చెలరేగుచున్న; సతుల = స్త్రీల; చిత్తవృత్తి = తలపులు; తెలియ = తెలిసికొనుట; వశమె = సాధ్యమై; ఎంత = ఎంత; ధృతి = ధైర్యము; కలవారి = కలిగినవారి; కిన్ = కైనను; నాక = నాకే; కాదు = కాదు; నిఖిల = సమస్తమైన; లోకముల = లోకముల; కున్ = కును.

భావము:

స్త్రీల విలాసాలు బహు చిత్రమైనవి. కలకండ పలుకుల వంటి తీయని పలుకులతో, కమలంవంటి ముఖశోభతో, చంద్రకళలవంటి చిత్రమైన చేష్టలతో, నెత్తురు ఉడుకెత్తించే నెమ్మేనులతో, నిలువెల్ల కరగించి మైమరపించే మురిపాలతో, పువ్వులవంటి సుతిమెత్తని వలపులతో, మైకాన్ని రెట్టింపుచేసే తీయని తలపులతో, అందరాని గుండెలోతులతో, ఎటువంటి ధీరులనైనా వీరు సాధించి తీరుతారు. నాకే కాదు, ఈ సమస్త లోకానికీ కాంతల చిత్తవృత్తి అంతుచిక్కనిదే. అది కాటువేయటానికి కాచుకుని ఉన్న కాలసర్పం వంటిది.6-520-ఆ.