పోతన తెలుగు భాగవతము

పోతన తెలుగు భాగవతము

షష్ఠ స్కంధము : చిత్రకేతోపాఖ్యానము

  •  
  •  
  •  

6-446-సీ.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

మానిత తారుణ్య దనతురంగులు-
కందర్ప విజయైక డ్గలతలు
దన సమ్మోహన మంత్రాధి దేవతల్-
పంచశిలీముఖు బందెకత్తె
సమాస్త్రుఁ డఖిలంబు డకించు బొమ్మలు-
నాత్మసంభవుని కట్టాయితములు
పుండ్రేక్షుకోదండు భూరితేజంబులు-
శంబర విద్వేషి సాయకములు

6-446.1-తే.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

నాగఁ బొలుపారు నొకకోటి లినముఖులు
నకుఁ బత్నులు గాఁగ నత్యంత విమల
కీర్తి వైభవ సన్మార్గర్తి యగుచు
గతిఁ బాలించుచుండె నా నవిభుండు.

టీకా:

మానిత = గౌరవింపబడిన; తారుణ్య = తరుణవయసు గల; మదన = మన్మథుని; తురంగులు = గుఱ్ఱములు; కందర్ప = మన్మథుని; విజయ = విజయమునకు; ఏక = ముఖ్యమైన; ఖడ్గ = కత్తుల; లతలు = వరుసలు; మదన = మన్మథుని; సంమోహన = మిక్కిలి మోహపరచెడి; మంత్ర = మంత్రములకు; అధిదేవతలు = అధిదేవతలు; పంచశిలీముఖు = మన్మథుని {పంచ శిలీముఖుడు - పంచ (ఐదు, 5) శిలీముఖములు (బాణములు) గలవాడు, మన్మథుడు}; బందెకత్తెలు = చెరసాలలోని స్త్రీలు; అసమాస్త్రుడు = మన్మథుడు; అఖిలంబు = సమస్తమును; అడకించు = అణచివేయుటకైన; బొమ్మలు = బొమ్మలు; ఆత్మసంభవుని = మన్మథుని {ఆత్మ సంభవుడు - ఆత్మలలో సంభవుడు (పుట్టువాడు), మన్మథుడు}; కట్టాయితములు = గట్టి సాధనములు; పుండ్రేక్షుకోదండు = మన్మథుడు {పుండ్రేక్షు కోదండుడు - పుండ్ర (నలుపు కలసిన ఎఱ్ఱ చెఱకు) ఇక్షు (చరకుగడ)ను కోదండుడు (విల్లుగా ధరించినవాడు, మన్మథుడు}; భూరి = అత్యధికమైన; తేజంబులున్ = తేజస్సులు; శంబరవిద్వేషి = మన్మథుని {శంబర విద్వేషి - శంబరాసురుని విద్వేషి (శత్రువు), మన్మథుడు}; సాయకములు = బాణములు;
నాగ = మిక్కిలి; పొలుపారున్ = చక్కనైన; ఒకకోటి = చాలా మంది, కోటి మంది (1,00,00,000); నలినముఖులు = అందగత్తెలు {నలిన ముఖులు - నలిన (పద్మములవంటి) ముఖులు (ముఖములు గలవారు), స్త్రీలు}; తన = తన; కున్ = కు; పత్నులు = భార్యలు; కాగన్ = అగునట్లు; అత్యంత = బహు మిక్కిల; విమల = స్వచ్ఛమైన; కీర్తి = యశస్సు; వైభవ = వైభవములతో; సత్ = మంచి; మార్గ = విధమైన; వర్తి = నడవడిక గలవాడు; అగుచున్ = అగుచు; జగతిన్ = లోకమును; పాలించుచుండెన్ = పరిపాలించు చుండెను; ఆ = ఆ; జనవిభుండు = రాజు చిత్రకేతు {జన విభుడు - జన (ప్రజలకు) విభుడు(ప్రభువు), రాజు}.

భావము:

మన్మథుని పందెపు గుఱ్ఱాలో, చిగురాకు బాకులో, విజయ పతాకలో, సమ్మోహన మంత్రాలో, ఎక్కుపెట్టిన పుష్పబాణాలో, అందాల ఆటబొమ్మలో అన్నట్లున్న చక్కని చుక్కలైన ఎంతోమంది భార్యలతో, అఖండ కీర్తివైభవంతో ఆ చిత్రకేతు మహారాజు రాజ్యం చేస్తున్నాడు.