పోతన తెలుగు భాగవతము

పోతన తెలుగు భాగవతము

పంచమ స్కంధము - ఉత్తర : పాతాళ లోకములు

  •  
  •  
  •  

5.2-114-సీ.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

రమేశ్వరునకు నెప్పటి పదార్థములందు-
దృష్ణ లేకుండుట దెలిసినాఁడ
నింద్రాదులెల్ల నుపేంద్రునిఁ బ్రార్థించి-
డిగిరి గాని శ్రీరికిఁ గోరి
లు లేవు; మిక్కిలి గంభీరమగు మహా-
కాల స్వభావంబు లుగుచుండు
రయంగ మన్వంతరాధిపత్యమును లో-
త్రయంబును నెంత గాన తలప

5.2-114.1-ఆ.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

త్పితామహుండు మానవంతుండు ప్ర
హ్లాద విభునిఁ జూచి ర్షమంది
యెద్ధియైనఁ గోరు మిచ్చెద ననుటకు
నంతలోన నీశ్వరాజ్ఞఁ దెలిసి.

టీకా:

పరమేశ్వరున్ = విష్ణుమూర్తి; కున్ = కి; ఎప్పటి = ఎటువంటి; పదార్థంబుల్ = వస్తువుల; అందున్ = ఎడలను; తృష్ణ = కాంక్ష; లేకుండుట = లేకపోవుట; తెలిసినాడన్ = తెలిసికొంటిని; ఇంద్ర = ఇంద్రుడు; ఆదులు = మొదలైనవారు; ఎల్లను = అందరును; ఉపేంద్రుని = విష్ణుమూర్తిని; ప్రార్థించి = వేడుకొని; = అడిగిరి = అడిగిరి; కాని = అంతేకాని; శ్రీహరి = నారాయణుని; కిన్ = కి; కోరికలు = కోరికలు; లేవు = లేవు; మిక్కిలి = బహు; గంభీరము = లోతైనది; అగు = అయిన; మహా = గొప్ప; కాల = కాలమే; స్వభావంబు = స్వభావము; కలుగుచున్ = కలిగుంటూ; ఉండున్ = ఉండును; అరయంగ = తెలిసికొన్నచో; మన్వంతర = మన్వంతరమునందు; అధిపత్యమును = అధికారము; లోకత్రయంబునున్ = ముల్లోకములందు {ముల్లోకములు - భూః భువః సువః లోకములు మూడు}; ఎంతగాన = ఏమాత్రము; తలపన్ = తలచుకొనుటకు;
మత్ = మా యొక్క; పితామహుండు = తాత; మానవంతుడు = మంచివర్తనగలవాడు; ప్రహ్లాద = ప్రహ్లాదుడు యనెడి {ప్రహ్లాదుడు - ప్ర (మిక్కిలి) హ్లాదుడు (సంతోషముగలవాడు)}; విభునిన్ = ప్రభువును; చూచి = దర్శించి; హర్షమున్ = సంతోషమును; అంది = పొంది; ఎద్ది = ఏది; ఐనన్ = అయినను; కోరుము = కోరుకొనుము; ఇచ్చెదను = ఇచ్చెదను; అనుట = అనగా; కున్ = దానికి; అంత = దాని; లోన్ = లోని; ఈశ్వర = భగవంతుని; ఆజ్ఞ = అనుజ్ఞ; తెలిసి = అర్థముచేసికొని;

భావము:

“భగవంతునికి ఎటువంటి పదార్థాలపైన కాంక్ష లేదని నాకు తెలుసు. ఇంద్రుడు మొదలైన దేవతలు ఉపేంద్రుని ప్రార్థించడం వల్ల ఆ స్వామి వచ్చి నన్ను యాచించాడు. అంతేకాని అసలు శ్రీహరికి కోరికలనేవి లేవు. అదే గంభీరమైన ఆయన స్వభావం. దృష్టి ఉన్నవారికి మన్వంతరాధిపత్యం ఎంత? త్రిలోకాధిపత్యం ఎంత? మా పితామహుడు ప్రహ్లాదుడు అభిమానవంతుడు. నరసింహావతారంలో ఆ స్వామి ఎంతో సంతోషంతో మా తాతను చూచి ఏది అడిగితే అది ఇస్తానని అన్నాడు. అప్పుడు మహానుభావుడైన ప్రహ్లాదుడు ఈశ్వరాజ్ఞలోని అంతరార్థాన్ని తెలిసికొని...