పోతన తెలుగు భాగవతము

5.2-65-సీ.

ఆ కుశద్వీపంబు నరికట్టుకొని యుండు-
  నెనిమిదిలక్షల ఘన ఘృతాబ్ధి;
యా ఘృతసాగరం బవ్వల షోడశ-
  లక్ష యోజనముల లలిత మగుచు
నుండుఁ గ్రౌంచద్వీప; ముర్వీశ! యందు మ-
  ధ్యప్రదేశంబున నట్టి దీని
పేరుగాఁ దనపేరఁ బెద్దగాఁ జేసిన-
  క్రౌంచాద్రి గల; దా నగంబు మున్ను

5.2-65.1-ఆ.

షణ్ముఖుండు దివ్యశరమున ఘననితం
బంబు దూయ నేయఁ బాలవెల్లి
గరిమఁ దడుపుచుండు వరుణుండు రక్షింప
నందు మిగుల భయము నొందకుండె.

టీకా:

ఆ = ఆ; కుశద్వీపంబున్ = కుశద్వీపమును; అరికట్టుకొని = సరిహద్దులుగ నుంచుకొని; ఉండు = ఉండెడి; ఎనిమిదిలక్షల = ఎనిమిదిలక్షల (800000); ఘన = మిక్కిలి పెద్దదైన {ఘన - పొడవు వెడల్పు లోతు మిక్కిలి యున్నది, పెద్దది}; ఘృత = నేతి; అబ్ధి = సముద్రము; ఆ = ఆ; ఘృతసాగరంబు = ఘృతసముద్రమునకు; అవ్వలన్ = ఆవతల; షోడశలక్ష = పదహారులక్షల (1600000); యోజనముల = యోజనములతో; లలితము = మనోజ్ఞము, లలి (వికాసము)కలిగినది; అగుచున్ = అగుచు; ఉండున్ = ఉండును; క్రౌంచ = క్రౌంచము యనెడు; ద్వీపమున్ = ద్వీపము; ఉర్వీశ = రాజా; అందున్ = దానిలో; మధ్య = నడిమి; ప్రదేశంబునన్ = స్థలములో; అట్టి = అటువంటి; దీని = దీని యొక్క; పేరున్ = పేరును; తన = తన యొక్క; పేరన్ = పేరుగా; పెద్దగాన్ = గొప్పగానగునట్లు; చేసిన = చేసినట్టి; క్రౌంచాద్రి = క్రౌంచము యనెడు పర్వతము; కలదు = ఉన్నది; ఆ = ఆ; నగంబున్ = కొండను; మున్ను = ఇంతకు పూర్వము;
షణ్ముఖుండు = కుమారస్వామి {షణ్ముఖుడు - షట్ (ఆరు (6)) ముఖుడు, ముఖములుగలవాడు, కుమారస్వామి}; దివ్య = దివ్యమైన; శరమునన్ = బాణమును; ఘన = పెద్దదైన; నితంబంబున్ = కొండనడుమభాగమున; దూయన్ = ఇటునుండినటుదూరిపోవునట్లు; ఏయన్ = వేయగా; గరిమన్ = గొప్పగా; తడపుచుండున్ = తడుపుతూనుండును; వరుణుండు = వానదేవుడు; రక్షింపన్ = రక్షించుతుండగా; అందున్ = అక్కడ; మిగులన్ = మిక్కిలి, అతిశయించి; భయమున్ = భయమును; ఒందక = పొందకుండగ; ఉండెన్ = ఉండడెదరు;

భావము:

ఆ కుశద్వీపం చుట్టూ ఎనిమిది లక్షల యోజనాల పరిమాణం కలిగిన ఘృత (నేతి) సముద్రం ఉన్నది. ఆ నేతి సముద్రం ఆవల పదునారు లక్షల యోజనాల విస్తృతి కలిగిన అందమైన క్రౌంచద్వీపం ఉన్నది. ఆ ద్వీపం మధ్యభాగంలో క్రౌంచాద్రి ఉన్నది. ఆ పర్వతం వల్లనే ఆ ద్వీపానికి ఆ పేరు వచ్చింది. ఒకసారి షణ్ముఖుడు దివ్యశరాన్ని ప్రయోగించగా అది ఆ క్రౌంచపర్వతానికి కన్నం చేస్తూ దూసుకుపోయింది. ఆ కన్నంగుండా పాలవెల్లి ప్రవాహం వెలువడింది. ఆ ప్రవాహమే ఆ క్రౌంచద్వీపాన్ని తడుపుతూ ఉంది. వరుణదేవుడు ఆ ప్రదేశాన్ని కాపాడుతూ ఎవరికీ ఏమాత్రం భయం లేకుండేవిధంగా చూస్తూ ఉంటాడు.