పోతన తెలుగు భాగవతము

పోతన తెలుగు భాగవతము

చతుర్థ స్కంధము : సతీదేవి దక్షయజ్ఞమున కరుగుట

  •  
  •  
  •  

4-101-సీ.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

"కల చరాచర నకుఁ డై నట్టి యీ-
క్షుండు దన కూర్మి నయ మాన
తి పూజనీయ యీ తి దనచే నవ-
మానంబు నొంది సక్ష మందుఁ
గాయంబు దొఱఁగంగఁ నుఁగొను చున్నవాఁ-
డిట్టి దురాత్ముఁ డెందేనిఁ గలఁడె?"
నుచుఁ జిత్తంబుల నాశ్చర్యములఁ బొంది, -
దియునుఁ గాక యి ట్లనిరి "యిట్టి

4-101.1-తే.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

దుష్టచిత్తుండు బ్రహ్మబంధుండు నయిన
యీతఁ డనయంబుఁ దా నపఖ్యాతిఁ బొందు
నిందఁబడి మీఁద దుర్గతిఁ జెందుగాక!"
నుచు జనములు పలుకు నయ్యవసరమున.

టీకా:

సకల = సమస్తమైన; చర = చలనము కలవాటికి; అచర = చలనరహితమైన వాటికి; జనకుడు = తండ్రి {జనకుడు - జననమునకు కారణభూతుడు, తండ్రి}; ఐనట్టి = అయినట్టి; ఈ = ఈ; దక్షుండు = దక్షుడు; తన = తన యొక్క; కూర్మి = ప్రియ; తనయ = పుత్రిక; మానవతి = అబిమానవతి; పూజనీయ = పూజింపదగినది; ఈ = ఈ; సతి = సతీదేవి; తన = తన; చేన్ = చేత; అవమానంబున్ = అవమానమును; ఒంది = పొంది; సమక్షమందు = ఎదురుగ; కాయంబున్ = శరీరమును; తొఱగంగన్ = విడుచుచుండగ; కనగొనుచున్ = చూస్తూ; ఉన్నవాడు = ఉన్నాడు; ఇట్టి = ఇటువంటి; = దురాత్ముడు = దుర్మార్గుడు; ఎందేని = ఎక్కడైన; కలడె = ఉన్నాడా; అనుచున్ = అంటూ; చిత్తంబుల్ = మనసులలో; ఆశ్చర్యములన్ = ఆశ్చర్యములను; పొందిరి = పొందారు; అదియునున్ = అంతే; కాక = కాకుండ; ఇట్లు = ఈ విధముగ; అనిరి = పలికిరి; ఇట్టి = ఇటువంటి.
దుష్టచిత్తుడు = దుర్మార్గపు మనసు కలవాడు; బ్రహ్మబంధుండు = చెడిపోయిన బ్రాహ్మణుడు {బ్రహ్మబంధుడు - బ్రష్టుపట్టిన బ్రాహ్మణునికి వాడే జాతీయము}; ఈతడు = ఇతగాడు; అనయంబున్ = అవశ్యము; తాన్ = తను; అపఖ్యాతిన్ = చెడ్డపేరును; పొందున్ = పొందును; నిందబడి = తిట్టబడి, దూషింపబడి; మీద = తరువాత; దుర్గతిన్ = నరకమునకు; చెందుగాక = పడుగాక; అనుచున్ = అంటూ; జనములు = జనులు; పలుకు = పలికెడి; ఆ = ఆ; అవసరంబున = సమయములో.

భావము:

సకల చరాచరాలను సృష్టించే ఈ దక్షుడు అభిమానవతి, పూజ్యురాలు అయిన తన ప్రియపుత్రిక సతీదేవి తన చేత అవమానింపబడి, తన ఎదుటనే శరీరాన్ని విడవడం చూస్తూ ఉన్నాడు. ఇటువంటి దుర్మార్గుడు ఎక్కడైనా ఉన్నాడా?” అని ఆశ్చర్యపడ్డారు. ఇంకా ఇలా అన్నారు “ఇటువంటి దుష్టుడు పేరుకు మాత్రమే బ్రాహ్మణుడు. ఇతడు తప్పక అపకీర్తిని పొంది, నిందల పాలయి, నరకంలో పడతాడు” అని దూషించే సమయంలో...