పోతన తెలుగు భాగవతము

4-7-సీ.

ఘనుఁడౌ మరీచికిఁ గర్దమాత్మజ యగు-
  కళ యను నంగనవలనఁ గశ్య
పుం డను కొడుకును బూర్ణిమ యను నాఁడు-
  బిడ్డయుఁ బుట్టిరి పేర్చి వారి
వలనఁ బుట్టిన ప్రజావళి పరంపరలచే-
  భువనంబు లెల్ల నాపూర్ణ మగుచు
జరగెను; బూర్ణిమ జన్మాంతరంబున-
  హరిపదప్రక్షాళితాంబువు లను

4-7.1-తే.

గంగ యను పేరఁ బుట్టిన కన్య దేవ
కుల్య యను దాని నొక్కతె గూఁతు నఖిల
విష్టపవ్యాపకుం డగు విరజుఁ డనెడి
తనయు నొక్కనిఁ గాంచె మోదంబుతోడ.

టీకా:

ఘనుడౌ = గౌప్పవాడైన; మరీచి = మరీచి {మరీచి - కిరణము}; కిన్ = కి; కర్దమాత్మజ = కర్దముని పుత్రి; అగు = అయినట్టి; కళ = కళ; అను = అనెడి; అంగన = స్త్రీ {అంగన - మంచి అంగములు కలామె, స్త్రీ}; వలనన్ = అందు; కశ్యపుండు = కశ్యపుడు {కశ్యపుడు - గ్రహముల ఆవరించి యుండు ఆకాశము}; అను = అనెడి; కొడుకును = కొడుకును; పూర్ణిమ = పూర్ణిమ {పూర్ణిమ - చంద్రుని పూర్ణ బింబము}; అను = అనెడి; ఆడుబిడ్డయున్ = ఆడపిల్ల; పుట్టిరి = జన్మించిరి; పేర్చి = కూడి, అతిశయించి; వారి = వారి; వలనన్ = వలన; పుట్టిన = జన్మించిన; ప్రజా = సంతతుల; ఆవళి = సమూహముల; పరంపరల్ = వరుసలు; చేన్ = చేత; భవనంబులు = లోకములు; ఎల్లన్ = అన్నియును; ఆపూర్ణము = నిండినవి; అగుచున్ = అగుట; జరిగెను = జరిగెను; పూర్ణిమ = పూర్ణిమ; జన్మాంతరంబున = మరొక జన్మలో; హరిపదప్రక్షాళితాంబులు = విష్ణుమూర్తి పాదములు కడిగిన నీళ్ళు; అను = అనెడి.
గంగ = గంగ; అను = అనెడి; పేరన్ = పేరుతో; పుట్టిన = జన్మించినట్టి; కన్య = స్త్రీ; దేవకుల్య = దేవకుల్య {దేవకుల్య - దేవనది}; అను = అనెడి; దానిన్ = దానిని; ఒక్కతెన్ = ఒకర్తెను; కూతున్ = పుత్రికను; అఖిల = సమస్తమైన; విష్టప = లోకములను; వ్యాపకుండు = వ్యాపించినవాడు; అగు = అయినట్టి; విరజుడు = విరజుడు {విరజుడు - రజోగుణము లేనివాడు}; అనెడి = అనెడి; తనయున్ = పుత్రుని; ఒక్కనిన్ = ఒక్కడిని; కాంచె = పుట్టించెను; మోదంబు = సంతోషము; తోడన్ = తో.

భావము:

గొప్పవాడైన మరీచి మహర్షికి కర్దముని కూతురైన కళ అనే భార్యవల్ల కశ్యపుడు అనే కొడుకు, పూర్ణిమ అనే కూతురు పుట్టారు. ఆ కశ్యపుని సంతానం లోకాలన్నిటా నిండిపోయింది. ఆ పూర్ణిమ మరుజన్మలో విష్ణువుయొక్క పాదప్రక్షాళన జలాలతో గంగగా పుట్టినట్టి, దేవకుల్య అనే కుమార్తెను, విరజుడు అనే కుమారుని కన్నది.