చతుర్థ స్కంధము : పురంజను కథ
- ఉపకరణాలు:
భంగి నీషణములఁ; బెడఁబాసి భూరి
వ్యసన సాగర సంసృతి వలనఁ జాల
నుపరతుం డయ్యె; నా మహితోన్నతుండు
నవని నాయక! విను మప్పు డతని భార్య
టీకా:
సాక్షాత్కృతుండునున్ = స్వయముగా తానే కర్త యైన వాడును; సర్వేశ్వరుండునున్ = అఖిలమునకును ఈశ్వరుండును; భగవంతుండు = మహాత్మ్యము కలవాడును; కృపాపరుడునున్ = దయయే తానైన వాడును; ఐన = అయిన; హరి = విష్ణుమూర్తి; అను = అనెడి; లోక = లోకములకు; ఏక = ఒకడే యైన; గురుని = గురువు; చేన్ = చేత; ఉక్తమున్ = చెప్పబడినది; ఐ = అయ్యి; సర్వతః = అన్ని; ముఖమునున్ = వైపులకును ప్రసరించునది; స్వ = తనంతతానే; ప్రకాశితమున్ = వెల్లడి యగునది; అగు = అయిన; మహిత = గొప్పదియైన; శుద్ధ = స్వచ్ఛమైన; జ్ఞాన = జ్ఞానము అనెడి; దీప = దీపము యొక్క; ప్రభా = కాంతుల; తతిన్ = పుంజముల; చేన్ = చేత; పరబ్రహ్మము = పరబ్రహ్మము; అందున్ = లోను; తన్నున్ = తనను; తన = తన; అందున్ = అందును; పరబ్రహ్మంబున్ = పరబ్రహ్మమును; ఎనయన్ = సంపూర్ణముగా; కన్గొనుచున్ = దర్శించుతూ; = = దగ్ధ = కాలుతున్న; ఇంధన = కర్రలలోని; అగ్ని = నిప్పు.
భంగిన్ = వలె; ఈషణములన్ = కోరికలు; ఎడబాసి = తొలగి; భూరి = అత్యధికమైన; వ్యసన = బాధల; సాగర = సముద్రము యైన; సంసృతిన్ = సంసారము; వలనన్ = వలన; చాలన్ = మిక్కిలి; ఉపరతుండు = ఉడుగుట కలవాడు; అయ్యెన్ = అయ్యెను; ఆ = ఆ; మహిత = గొప్ప; ఉన్నతుండు = ఉన్నతమైనవాడు; అవనినాయక = రాజా {అవనినాయకుడు - భూమికి నాయకుడు, రాజు}; వినుము = వినుము; అప్పుడు = అప్పుడు; అతనిన్ = అతని యొక్క; భార్య = భార్య.
భావము:
స్వయంకర్త అయినవాడు, సర్వేశ్వరుడు, భగవంతుడు, దయామయుడు అయిన శ్రీహరి అనే ఆచార్యుడు అనుగ్రహించిన జ్ఞానం అనే దీపపు కాంతిచేత పరబ్రహ్మలో తనను, తనలో పరబ్రహ్మను దర్శించాడు. కాలిన కట్టెలను అగ్ని విడిచినట్లు ఈషణత్రయాన్ని విడిచిపెట్టాడు. దుఃఖసముద్రమైన సంసారం నుండి వైదొలగాడు. రాజా! విను. అప్పు డతని భార్య…