చతుర్థ స్కంధము : పురంజను కథ
- ఉపకరణాలు:
అనఘాత్మ! రాజర్షి యైన యయాతి కు-
మారకుం డయినట్టి పూరుచేత
వరియింపఁగాఁ బడి వలనొప్ప నతనికి-
వర మిచ్చి దౌర్భాగ్యవశత నొంది
ప్రఖ్యాతి గనుట దుర్భగ యనుపేరను-
బరఁగు న క్కాంత నే పురుషవరుఁడు
వరియింపఁ డయ్యె; నా తరుణియు నొకనాఁడు-
గర మొప్ప బ్రహ్మ లోకమున నుండి
- ఉపకరణాలు:
వసుధ కేతెంచి విను బృహద్వ్రతుఁడ నయిన
నన్ను వరియింపఁ గోరి మనమునఁ గామ
శరవిమోహిత యై వేఁడఁ గరము నేను
సమ్మతింపక యున్న రోషమున నలిగి.
టీకా:
అనఘాత్మా = పుణ్యాత్మా; రాజర్షి = రాజులలో ఋషివంటివాడు; ఐన = అయిన; యయాతి = యయాతి యొక్క {యయాతి - యానము చేయువాడు}; కుమారుండు = కుమారుడు; అయినట్టి = అయిటువంటి; పూరు = పూరుడు {పూరుడు - తండ్రి యైన యయాతి జరాభారమును ధరించిన వాడు}; చేతన్ = చేత; వరియింపగాబడి = వరింపబడి; వలనొప్పన్ = తగినట్లు; అతను = అతను; కిన్ = కి; వరమున్ = వరమును; ఇచ్చి = ఇచ్చి; దౌర్భాగ్యవశతన్ = దుర్భగత్వమునకు వశ మగుటను {దౌర్భాగ్యవశత – దుర్భగత్వమున వశ మగుట, మర్మావయవములు చెడిపోవుట}; ఒంది = చెంది; ప్రఖ్యాతిన్ = ప్రసిద్ధిని; కనుటన్ = పొందుటవలన; దుర్భగ = దుర్భగ; అను = అనెడి; పేరనున్ = పేరుతో; పరగున్ = ప్రసిద్ధిచెందుటవలన; ఆ = ఆ; కాంతన్ = స్త్రీని; ఏ = ఏ ఒక్క; పురుష = పురుషులలో; వరుడున్ = ఉత్తముడును; వరియింపడున్ = వరించనివాడు; అయ్యెన్ = అయ్యెను; తరుణియున్ = ఆమె; ఒక = ఒక; నాడు = దినమున; కరమున్ = మిక్కిలి; ఒప్పన్ = ఒప్పియుండి; బ్రహ్మలోకమున = బ్రహ్మలోకమున; నుండి = నుండి.
వసుధ = భూమి; కిన్ = కి; ఏతెంచి = వెళ్ళి; విను = వినుము; బృహత్ = మిక్కిలి విస్తారమైన; వ్రతుడు = దీక్షగలవాడు; అయిన = అయిన; నన్నున్ = నన్ను; వరియింపన్ = వరించ; కోరి = కోరి; మనమునన్ = మనసులో; కామ = మన్మథుని; శర = బాణముచే; విమోహిత = మిక్కిలి మోహమునపడినది; ఐ = అయ్యి; వేడన్ = వేడగా; కరమున్ = మిక్కిలి; నేనున్ = నేను; సమ్మతింపక = అంగీకరింపకుండగ; ఉన్నన్ = ఉండగా; రోషమునన్ = కోపముతో; అలిగి = అలిగి.
భావము:
పుణ్యాత్మా! రాజర్షి అయిన యయాతి కుమారుడు పూరుడు ఆమెను వరించాడు. ఆమె సంతోషించి అతనికి వరాన్ని ప్రసాదించింది. తన దౌర్భాగ్యవశాన ఆమె దుర్భగ అని పేరు పొందింది. ఆ తరువాత ఆమెను ఏ పురుషుడూ వరించలేదు. ఒకనాడు బ్రహ్మలోకం నుండి భూలోకానికి వచ్చిన నన్ను వరించాలనుకొని మన్మథుని బాణాలకు తాళలేక వేడుకున్నది. నేను అంగీకరించలేదు. అందుకు ఆమె కోపించి . . . .