పోతన తెలుగు భాగవతము

పోతన తెలుగు భాగవతము

చతుర్థ స్కంధము : పురంజను కథ

  •  
  •  
  •  

4-767-సీ.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

వనీశ్వరోత్తమ! ప్పురంబున నాల్గు-
వంకలనున్న గవఁకులు వినుము
తూర్పు దిక్కునకు నైదును దక్షిణోత్తరం-
బుల రెండుఁ బశ్చిమంబు నను రెండు
గాఁగ నా తొమ్మిది వఁకుల నుపరి ది-
క్కున నేఁడు గ్రింది దిక్కునను రెండు
యి యుండు; మఱి వాని యందుఁ పృథగ్విధ-
విషయ గత్యర్థమై వెలయు నీశ్వ

4-767.1-తే.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

రుం డొకం డరయఁ గలండు రూఢిఁ దత్పు
రంబుఁ బాలించునట్టి పురంజనుండు
నా పురద్వార నవకంబు; నందులోన
ర్థిఁ బ్రాగ్ద్వార పంచకమందు వరుస.

టీకా:

అవనీశ్వర = రాజులలో {అవనీశ్వరుడు - అవని (భూమి)కి ఈశ్వరుడు (ప్రభువు), రాజు}; ఉత్తమ = ఉత్తముడ; ఆ = ఆ; పురంబునన్ = పురములో; నాల్గు = నాలుగు (4); వంకలన్ = వైపులను; ఉన్న = ఉన్నట్టి; గవకులు = ద్వారములు; వినుము = వినుము; తూర్పు = తూర్పు; దిక్కునన్ = వైపున; ఐదును = అయిదు (5); దక్షిణ = దక్షిణపు; ఉత్తరంబులన్ = ఉత్తపు వైపున; రెండు = రెండు (2); పశ్చిమంబుననున్ = పశ్చిమము వైపున; రెండు = రెండు (2); కాగన్ = అగునట్లు; ఆ = ఆ; తొమ్మిది = తొమ్మిది (9); గవకులన్ = ద్వారములలోను; ఉపరి = పై; దిక్కునన్ = వైపున; ఏడున్ = ఏడు (7); క్రింద = కింది; దిక్కుననున్ = వైపున; రెండున్ = రెండు (2); అయి = అయ్యి; ఉండున్ = ఉండును; మఱి = ఇంక; వాని = దాని; అందున్ = లో; పృథక్ = విస్తారమైన; విధ = విధములైన; విషయ = ఇంద్రియార్థముల; గతిన్ = వర్తనను; అర్థము = పొందుట కొరకు; ఐ = అయ్యి; వెలయున్ = విలసిల్లెడి; ఈశ్వరుండు = ప్రభువు; ఒకండు = ఒకడు; అరయన్ = తరచిచూసిన; కలండు = ఉండెను.
రూఢిన్ = నమ్మకముగ; తత్ = ఆ; పురంబున్ = పురమును; పాలించున్ = పరిపాలించుండెడు; అట్టి = అటువంటి; పురంజనుండున్ = పురంజనుడు; ఆ = ఆ; పుర = పురము యొక్క; ద్వార = ద్వారముల; నవకంబున్ = తొమ్మిదింటి (9); అందులోననన్ = అందలోను; అర్తిన్ = కోరి; ప్రాక్ = పశ్చిమము వైపు; ద్వార = ద్వారముల; పంచక = ఐదింటి (5); అందున్ = లోను; వరుసన్ = క్రమముగా.

భావము:

రాజా! ఆ పురంలో తూర్పున ఐదు, దక్షిణాన ఒకటి, ఉత్తరాన ఒకటి, పడమట రెండు, ఈ విధంగా నాలుగు దిక్కులలో మొత్తం తొమ్మిది ద్వారాలు ఉన్నాయి. ఆ తొమ్మిది ద్వారాలలో పై భాగంలో ఏడు, క్రింది భాగంలో రెండు ఉన్నాయి. అందులో వేరువేరుగా విషయాలను పొందటానికి ఒక పురుషుడు ఉన్నాడు. అతడు ఆ పురాన్ని పరిపాలించే పురంజనుడు.