చతుర్థ స్కంధము : పురంజను కథ
- ఉపకరణాలు:
మదుపనీతములైన కామముల ననుభ
వింపఁగా సమాశత మధిష్టింపు మెలమిఁ;
గోరి నీకంటెఁ బ్రియులు నెవ్వారు నాకు?
నరసి చూడంగ మనుజేంద్ర; యదియుఁ గాక.
టీకా:
మనుజనాయక = రాజా {మనుజనాయక - మనుజ (మనువుకిపుట్టినవారు, మానవుల) యొక్క నాయకుడు, రాజు}; నీవున్ = నీవు; మత్ = నా యొక్క; భాగ్య = అదృష్టము; వశమున = వలన; ఇట = ఇక్కడ; కున్ = కి; ఏతెంచితివి = వచ్చితివి; ఇపుడున్ = ఇప్పుడు; నీ = నీ; కున్ = కు; మంగళంబున్ = శుభములు; అగు = కలుగును; నీవున్ = నీవు; మహిత = గొప్ప; ఇంద్రియ = ఇంద్రియముల; గ్రామ = సమూహములచే; భోగ్యంబులున్ = అనుభవించదగినవి; అగు = అయినట్టి; కామ = కోరికల; పుంజములు = సమూహములను; అర్థిన్ = కోరి; సంపాదింతువు = పొందెదవు; అనఘాత్మ = పుణ్యాత్మ; ఈ = ఈ; నవ = తొమ్మిది; ద్వార = గుమ్మములచే; ప్రయుక్తము = చక్కగాకలది; ఐ = అయ్యి; తనరున్ = అతిశయించెడి; పురమున్ = పురము; నీవున్ = నీవు; కైకొని = పూని; ఏలున్ = పాలించుటకు; నీ = నీ; కంటెన్ = కంటే; దీని = దీని; కిన్ = కి; అధిపుడు = గొప్పవాడు; అన్యుడు = ఇతరుడు; లేడు = లేడు; అనఘ = పుణ్యుడా; ఇందున్ = దీనిలో.
మత్ = నాచేత; ఉపనీతంబులు = తీసుకొనిరాబడినవి; ఐన = అయినట్టి; కామమములను = కోరికలను; అనుభవింపగా = అనుభవించుటకు; సమాశతమున్ = వందేళ్ళు; అధిష్టింపుము = ఆశ్రయించి యుండుము; కోరి = పూని; నీ = నీ; కంటెని = కంటే; ప్రియులు = ఇష్టమైనవారు; ఎవ్వారు = ఇంక ఎవరు; నాకున్ = నాకు; అరసి = తరచి; చూడంగ = చూచినచో; మనుజేంద్ర = రాజా {మనుజేంద్రుడు - మనుజుల (మానవుల)లో ఇంద్రునివంటి వాడు, రాజు}; అదియున్ = అంతే; కాక = కాకుండగ.
భావము:
“రాజా! నా అదృష్టం వల్ల నీవు ఇక్కడికి వచ్చావు. నీకు శుభం కలుగుతుంది. నీవు ఇంద్రియాలచేత అనుభవింపదగిన సుఖాలను పొందుతావు. తొమ్మిది ద్వారాలు కలిగిన ఈ పురాన్ని నీవు స్వీకరించి పరిపాలించు. ఇందుకు నీకంటె తగిన రాజు మరొకడు లేడు. నేను అందించే సౌఖ్యాలను ఈ పురంలో నూరేండ్లు అనుభవించు. నీకంటె నాకు ఇష్టులైనవారు లేరు. అంతేకాక…