పోతన తెలుగు భాగవతము

పోతన తెలుగు భాగవతము

చతుర్థ స్కంధము : పృథుని యఙ్ఞకర్మములు

  •  
  •  
  •  

4-509.1-తే.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

వాది జేగీయ మానుఁ డత్యలఘుయశుఁడు
ప్రకట నందసునందాది పార్షదుండు
పిల నారద సనకాదిప్రముఖ్య
హిత యోగీంద్ర సంస్తూయమానుఁ డజుఁడు.

టీకా:

అట్టి = అటువంటి; అధ్వరకర్మము = యజ్ఞకర్మలు; అందున్ = లో; సాక్షాత్ = స్వయముగా; భగవంతుడు = విష్ణుమూర్తి {భగవంతుడు - మహామహిమాన్వితుడు, విష్ణువు}; హరి = విష్ణుమూర్తి; రమేశ్వరుడు = విష్ణుమూర్తి {రమేశ్వరుడు - రమ (లక్ష్మీదేవి)కి ఈశ్వరుడు (భర్త), విష్ణువు}; లోకగురుడును = విష్ణుమూర్తి {లోకగురుడు - లోక (సమస్తలోకముల)కు గురుడు (పెద్దవాడు), విష్ణువు}; సర్వాత్మకుండును = విష్ణుమూర్తి {సర్వాత్మకుడు - సర్వుల (అందరి)కినిఆత్మయైనవాడు, విష్ణువు}; విభుడును = విష్ణుమూర్తి {విభుడు - ప్రభువు, విష్ణువు}; నీరజభవ = బ్రహ్మదేవుడు {నీరజభవుడు - నీరజము (పద్మము)న భవుడు (పుట్టినవాడు), బ్రహ్మదేవుడు}; భవ = శివుడు; ఆన్వితుడు = తోకూడినవాడు; లోకపాలక = లోకపాలకులు; నిఖిల = సమస్తమైన; సుపర్వ = దేవతలచే; అనుగుండునున్ = సేవింపబడినవాడును; యజ్ఞాంగుడు = విష్ణుమూర్తి {యజ్ఞాంగుడు - యజ్ఞమేదేహముగాకలవాడు, విష్ణువు}; అఖిలాధ్వరాదివిభుడు = విష్ణుమూర్తి {అఖిలాధ్వరాదివిభుడు - అఖిల (సమస్తమైన) అధ్వర (యజ్ఞము)లకు ఆది (మొదలి) విభుడు (ప్రభువు), విష్ణువు}; గంధర్వ = గంధర్వులు; ముని = మునులు; సిద్ధగణ = సిద్ధులు; సాధ్య = సాధ్యులు; విద్యాధర = విద్యాధరులు; అప్సరస = అప్సరసలు; దైత్య = రాక్షసులు; గుహ్యాళి = గుహ్యకులసమూహము; దానవ = దానవులు; ఆది = మొదలగువారిచే.
జేగీయమానుడు = కీర్తింపబడినవాడు; అతి = మిక్కిలి; అలఘు = గొప్ప; యశుడు = కీర్తికలవాడు; ప్రకటన్ = ప్రసిద్ధముగ; నంద = నందుడు; సునంద = సునందుడు; ఆది = మొదలైన; పార్షదుండు = అనుచరులుకలవాడు; కపిల = కపిలుడు; నారద = నారదుడు; సనక = సనకుడు {సనకాది - 1సనక 2సనందన 3సనత్కుమార 4సనత్సుజాతులు}; ఆదిక = మొదలగు; ప్రముఖ్య = అతిముఖ్యమైన; మహిత = గొప్ప; యోగి = యోగులలో; ఇంద్ర = శ్రేష్టులచే; సంస్తూయమానుడు = చక్కగాస్తుతింపబడినవాడు; అజుడు = జన్మములేనివాడు.

భావము:

ఆ అశ్వమేధ యజ్ఞానికి సాక్షాత్తు భగవంతుడు, యజ్ఞస్వరూపుడు, విశ్వగురుడు, విశ్వాత్మకుడు, విశ్వవిభుడు, విశాల యశోవిరాజితుడు, లక్ష్మీవల్లభుడు అయిన విష్ణుదేవుడు విచ్చేశాడు. గంధర్వులు, మునులు, సిద్ధులు, సాధ్యులు, విద్యాధరుడు, అప్సరసలు, దైత్యులు, యక్షులు, దానవులు మొదలైన వారు కీర్తిస్తూ ఉండగా; కపిలుడు, నారదుడు, సనకుడు మొదలైన యోగీంద్రులు కొనియాడుతూ ఉండగా; నందుడు, సునందుడు మొదలైన పార్షదులతోను; బ్రహ్మతోను, పరమశివునితోను, అష్టదిక్పాలకులతోను కూడి వేంచేశాడు.