చతుర్థ స్కంధము : ధ్రువక్షితిని నిలుచుట
- ఉపకరణాలు:
వడువునను గానఁబడుచు సర్వజ్ఞుఁడై ప్ర
శాంతకీల హుతాశను సరణిఁ బొల్చి
సతత శాంతంబు నంచిత జ్ఞానమయము
నైన బ్రహ్మస్వరూపంబు నాత్మఁ దలఁచి.
టీకా:
చతురుడు = నేర్పరుడు; ఆజన్మ = జన్మించినప్పటినుండి; ప్రశాంతుండు = ప్రశాంతమైన మనసుకలవాడు; నిస్సంగుడును = సంగములలేనివాడు; సమ = సమత్వముతోకూడిన; దర్శనుండును = బుద్ధికలవాడు; ఘనుండున్ = గొప్పవాడు; ఐ = అయ్యి; ఆత్మ = మనసు; అందున్ = లో; లోక = లోకులు; ఆవళిన్ = సమూహమందరిని; లోకంబుల్ = లోకుల; అందున్ = లో; ఆత్మనున్ = తనను; చూచుచున్ = చూస్తూ; అనఘము = పుణ్యము; ఐన = అయిన; = అనుపమ = సాటిలేని; యోగక్రియా = యోగక్రియలు అనెడి; పావక = అగ్ని చే; ఆదగ్ధ = మిక్కిలికాలిపోయిన; కర్మ = కర్మల; మల = మలములైన; ఆశయ = సంకల్పముల; కలనన్ = కలుగుటచే; పేర్చి = అతిశయించి; జడుని = జడుని; కైవడిన్ = వలె; చీకు = గుడ్డివాని; చందంబుననున్ = వలె; మూఢు = మూఢుని; పగిదిన్ = వలె; ఉన్మత్తుని = పిచ్చివాని; భంగిన్ = వలె; చెవిటి = చెవిడివాని.
వడుపుననున్ = వలె; కానబడుచు = కనబడుతూ; సర్వజ్ఞుడు = అన్నీతెలిసినవాడు; ఐ = అయ్యి; ప్రశాంతకీలహుతాశను = నివురుగప్పిననిప్పు {ప్రశాంతకీలహుతాశను - ప్రశాంత (చల్లారిన) కీలన్ (మంటలు) కల హుతాశన (అగ్ని), నివురుగప్పిననిప్పు}; సరణిన్ = వలె; పొల్చి = అతిశయించి; సతత = ఎల్లప్పుడును; శాంతంబునన్ = శాంతమునందు; అంచిత = చక్కటి; జ్ఞాన = జ్ఞానముతో; మయమున్ = నిండినది; ఐన = అయిన; బ్రహ్మ = పరబ్రహ్మ; స్వరూపంబున్ = స్వరూపమును; ఆత్మన్ = మనసులో; తలచి = తలచి.
భావము:
(ఉత్కలుడు) చతురుడు, ఆజన్మ శాంతమూర్తి, నిస్సంగుడు, సమదర్శనుడు అయి తనలో లోకాలను, లోకాలలో తనను దర్శిస్తూ, యోగాభ్యాసం అనే అగ్నిలో కర్మ వాసనలను దగ్ధం చేసి, జడుని వలె, గ్రుడ్డివాని వలె, మూగవాని వలె, పిచ్చివాని వలె, చెవిటివాని వలె కనిపిస్తూ సర్వజ్ఞుడై కూడ నివురు గప్పిన నిప్పు వలె ఉండి శాంతమూ, జ్ఞానమయమూ అయిన బ్రహ్మస్వరూపాన్ని మనస్సులో భావించి...