చతుర్థ స్కంధము : ధ్రువుండు తపంబు చేయుట
- ఉపకరణాలు:
అనఘాత్మ! యోగీంద్రు లనయంబు ధరఁ బెక్కు-
జన్మంబు లందు నిస్సంగమైన
మతినిఁ బ్రయోగ సమాధినిష్ఠలఁ జేసి-
యైనను దెలియ లే రతని మార్గ;
మది గాన నతఁడు దురారాధ్యుఁ డగు నీకు-
నుడుగుము నిష్ఫలోద్యోగ మిపుడు
గాక నిశ్శ్రేయస కాముఁడ వగుదేనిఁ-
దండ్రి! వర్తించు తత్కా లమందుఁ
- ఉపకరణాలు:
బూని సుఖదుఃఖములు రెంటిలోన నెద్ది
దైవవశమునఁ జేకుఱు దానఁ జేసి
డెందమునఁ జాల సంతుష్టి నొందువాఁడు
విమలవిజ్ఞాని యన భువి వెలయుచుండు.
టీకా:
అనఘాత్మ = పుణ్యాత్మా; యోగ = యోగులలో; ఇంద్రులు = శ్రేష్ఠులు; అనయంబున్ = అవశ్యము; ధరన్ = భూమిపైన; పెక్కు = అనేకమైన; జన్మంబులు = జన్మలు; అందున్ = లో; నిస్సంగము = సంగములేనిది; ఐన = అయిన; మతిన్ = బుద్దితో; ప్రయోగ = ఆచరణతో కూడిన; సమాధి = యోగసమాధి; నిష్ఠలన్ = నిష్ఠల; చేసి = వలన; ఐనను = అయినప్పటికిని; తెలియన్ = తెలిసికొన; లేరు = లేరు; అతని = అతని; మార్గమున్ = త్రోవ; అదిగాన = అందుచేత; అతడు = అతడు; దురారాధ్యుడు = ఆరాధించుట కష్టమైనవాడు; అగు = అగును; నీకున్ = నీకు; ఉడుగుము = వదులుము; నిష్ఫల = ఫలితములేని; ఉద్యోగమున్ = ప్రయత్నమును; ఇపుడు = ఇప్పుడు; కాక = లేదా; నిశ్శ్రేయస = మోక్షమును; కాముడువు = కోరువాడవు; అగుదేని = అయినట్లయితే; వర్తించు = వర్తించు; తత్ = ఆ; కాలము = కాలము; అందున్ = లో.
పూని = పూనుకొని; సుఖ = సుఖము; దుఃఖములు = దుఃఖములు; రెంటి = రెండింటి; లోనన్ = లోను; ఎద్ది = ఏది; దైవ = దేవునికి; వశమునన్ = వశమై; చేకుఱున్ = చేకూరుతుందో; దానన్ = దాని; చేసి = తో; డెందమునన్ = హృదయములో; చాలన్ = మిక్కిలి; సంతుష్టిన్ = సంతృప్తిని; ఒందు = పొందెడి; వాడు = వాడు; విమల = నిర్మలమైన; విజ్ఞాని = మంచిజ్ఞానముకలవాడు; అన = అనగా; భువిన్ = భూమిమీద; వెలయుచున్ = ప్రసిద్ధికెక్కుతూ; ఉండు = ఉండును.
భావము:
పుణ్యాత్మా! యోగీంద్రులు పెక్కు జన్మలలో నిస్సంగులై తీవ్రమైన సమాధి యోగాన్ని అభ్యసించి కూడ ఆ దేవుని స్వరూపాన్ని తెలుసుకోలేరు. ఆ హరిని ఆరాధించడం నీకు చాల కష్టం. కాబట్టి వ్యర్థమైన ఈ ప్రయత్నాన్ని విడిచిపెట్టు. మోక్షాన్ని కోరుకున్నట్లయితే ముసలితనంలో దానికోసం ప్రయత్నించు. దైవవశాన సుఖదుఃఖాలలో ఏది కలిగినా మనస్సులో సంతోషించేవాడు విజ్ఞాని అనిపించుకుంటాడు.