పోతన తెలుగు భాగవతము

పోతన తెలుగు భాగవతము

తృతీయ స్కంధము : చంద్రసూర్యపితృ మార్గంబు

  •  
  •  
  •  

3-1027-వ.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

అదిగావున, నీకుం జతుర్విధ భక్తియోగప్రకారంబుఁ దేటపడఁ నెఱింగించితి; నదియునుం గాక, కామరూప యగు మదీయ గతి జంతువుల యందు నుత్పత్తి వినాశ రూపంబుల నుండు నవిద్యా కర్మ నిర్మితంబు లైన జీవునిగతు లనేక ప్రకారంబులై యుండు; నదియు జీవాత్మ వాని యందుం బ్రవర్తించి యాత్మగతి యిట్టిదని యెఱుంగక యుండు"నని చెప్పి, మఱియు నిట్లనియె "యిట్టి యతి రహస్యం బగు సాంఖ్యయోగ ప్రకారంబు ఖలునకు నవినీతునకు జడునకు దురాచారునకు డాంబికునకు నింద్రియలోలునకుఁ బుత్ర దారాగారాద్యత్యంతాసక్త చిత్తునకు భగవద్భక్తిహీనునకు విష్ణుదాసుల యందు ద్వేషపడు వానికి నుపదేశింప వలవదు; శ్రద్ధాసంపన్నుండును, భక్తుండును, వినీతుండును, నసూయారహితుండును, సర్వభూత మిత్రుండును, శుశ్రూషాభిరతుండును, బాహ్యార్థజాత విరక్తుండును, శాంతచిత్తుండును, నిర్మత్సరుండును, శుద్ధాత్ముండును, మద్భక్తుండును, నగు నధికారికి నుపదేశింప నర్హంబగు; ఈ యుపాఖ్యానం బే పురుషుండేనిఁ బతివ్రత యగు నుత్తమాంగన యేని శ్రద్ధాభక్తులు గలిగి మదర్పితచిత్తంబునన్ వినుఁ బఠియించు నట్టి పుణ్యాత్ములు మదీయ దివ్యస్వరూపంబుఁ బ్రాపింతు"రని చెప్పెనని మైత్రేయుండు విదురునకు వెండియు నిట్లనియె "ఈ ప్రకారంబునం గర్దమదయిత యైన దేవహూతి గపిలుని వచనంబులు విని నిర్ముక్తమోహ పటల యగుచు సాష్టాంగ దండప్రణామంబు లాచరించి తత్త్వవిషయాంకిత సాంఖ్యజ్ఞానప్రవర్తకం బగు స్తోత్రంబుసేయ నుపక్రమించి కపిలున కిట్లనియె.

టీకా:

అదిగావునన్ = అందుచేత; నీకున్ = నీకు; చతుః = నాలుగు (4) {చతుర్విధభక్తియోగములు - 1ఆర్తునకైనభక్తియోగము 2జిజ్ఞాసువుకైనభక్తియోగము 3అర్థార్థికైనభక్తియోగము 4జ్ఞానికైనభక్తియోగము}; విధ = విధములైన; భక్తియోగ = భక్తియోగముల; ప్రకారంబున్ = విధములను; తేటపడగన్ = తేటతెల్లమగునట్లు; ఎఱింగించితిన్ = తెలిపితిని; అదియునున్ = అంతే; కాక = కాకుండగ; కామ = కోరికల; రూప = రూపమైనది; అగు = అయిన; మదీయ = నా యొక్క; గతి = వర్తనము; జంతువులన్ = జీవుల; అందున్ = లో; ఉత్పత్తి = జనన; వినాశ = మరణ; రూపంబులన్ = రూపములలో; ఉండున్ = ఉండును; అవిద్యా = అవిద్యతో కూడిన; కర్మ = కర్మములచే; నిర్మితంబులు = నిర్మిపబడినవి; ఐన = అయిన; జీవుని = జీవుని; గతులు = వర్తనలు; అనేక = అనేకమైన; ప్రకారంబులన్ = విధములు; ఐ = అయ్యి; ఉండున్ = ఉండును; అదియున్ = అదికూడ; జీవాత్మ = జీవాత్మ; వాని = వాని; అందున్ = లో; ప్రవర్తించి = ప్రవర్తించుటచే; ఆత్మగతి = ఆత్మగతి; ఇట్టిది = ఇటువంటిది; అని = అని; ఎఱుంగక = తెలియక; ఉండున్ = ఉండును; అని = అని; చెప్పి = చెప్పి; మఱియున్ = ఇంకను; ఇట్లు = ఈ విధముగ; అనియెన్ = పలికెను; ఇట్టి = ఇటువంటి; అతి = పరమ; రహస్యంబున్ = రహస్యమైనది, దాచుకొనదగినది; అగు = అయిన; సాంఖ్యయోగ = సాంఖ్యయోగము; ప్రకారంబున్ = విధానమును; ఖలునకున్ = దుర్జనునికిని; అవినీతునకునున్ = అణకువలేనివానికిని; జడునకున్ = తెలివితక్కువవానికిని; దురాచారునకున్ = చెడువర్తనలుకలవానికిని; డాంబికునకున్ = గర్వము కలవానికిని; ఇంద్రియలోలునకున్ = ఇంద్రియములకు వశుడై చరించు వానికిని; పుత్ర = పుత్రుల; దార = భార్య; ఆగార = ఇల్లు; ఆది = మొదలైనవాని యందు; అత్యంత = మిక్కిలి; ఆసక్త = తగులము కల, ఆపేక్ష కల; చిత్తునన్ = మనస్సు కలవాని; కున్ = కిని; భగవత్ = భగవంతుని ఎడ; భక్తి = భక్తి; హీనున్ = లేనివాని; కున్ = కిని; విష్ణు = విష్ణుమూర్తి యొక్క; దాసుల = సేవాపరాయణుల; అందున్ = ఎడల; ద్వేష = ద్వేషము; పడు = చెందు; వానికిన్ = వానికిని; ఉపదేశింప = చెప్పుట; వలవదు = వద్దేవద్దు; శ్రద్ధా = శ్రద్ధ అనెడి; సంపన్నుండును = సంపద కలవాడును; భక్తుండును = భక్తి కలవాడును; వినీతుండను = వినయము కలవాడును; అసూయా = అసూయ; రహితుండును = లేనివాడును; సర్వ = సమస్తమైన; భూత = జీవులకును; మిత్రుండును = మిత్రుడును; శుశ్రూష = వినవలెనని; అభిరతుండును = మిక్కిలి సంకల్పము కలవాడును; బాహ్య = బయటి ప్రపంచపు; అర్థ = విషయములందు; జాత = కలిగిన; విరక్తుండును = విరక్తి కలవాడును; శాంత = ప్రశాంతమైన; చిత్తుండును = మనస్సు కలవాడును; నిర్మత్సరుండును = మత్సరము లేనివాడును; శుద్ధ = స్వచ్ఛమైన; ఆత్ముండును = ఆత్మకలవాడును; మత్ = నా యొక్క; భక్తుండును = భక్తుడును; అగు = అయిన; అధికారి = యోగ్యున; కిన్ = కు; ఉపదేశింపన్ = ఉపదేశించుటకు; అర్హంబున్ = తగినది; అగున్ = అయి ఉండును; ఈ = ఈ; ఉపాఖ్యానంబున్ = ఉపాఖ్యానమును; ఏ = ఏ; పురుషుండున్ = పురుషుడు; ఏని = కాని; పతివ్రత = పతివ్రత; అగున్ = అయిన; ఉత్తమ = శ్రేష్ఠమైన; అంగన = స్త్రీ {అంగన - మంచి అంగ సౌష్టవము కలామె, స్త్రీ}; ఏని = కాని; శ్రద్ధా = శ్రద్ధయును; భక్తులు = భక్తియును; కలిగి = కలిగి ఉండి; మత్ = నాకు; అర్పిత = అర్పింపబడిన; చిత్తంబునన్ = మనస్సుతో; వినున్ = వినినను; పఠియించున్ = చదువినను; అట్టి = అటువంటి; పుణ్యాత్ములు = పుణ్యాత్ములు; మదీయ = నా యొక్క; దివ్య = దివ్యమైన; స్వరూపంబున్ = స్వరూపమును; ప్రాపింతురు = పొందుదురు; అని = అని; చెప్పెను = చెప్పెను; అని = అని; మైత్రేయుండు = మైత్రేయుడు; విదురున్ = విదురుని; కున్ = కి; వెండియున్ = మరల; ఇట్లు = ఈ విధముగ; అనియెన్ = పలికెను; ఈ = ఈ; ప్రకారంబునన్ = విధముగా; కర్దమ = కర్దముని; దయిత = భార్య; ఐన = అయిన; దేవహూతి = దేవహూతి; కపిలుని = కపిలుని; వచనంబులున్ = ఉపదేశములను; విని = విని; నిర్ముక్త = పూర్తిగా విడిచిన; మోహ = మోహముల; పటల = సమూహములుకలామె; అగుచున్ = అవుతూ; సాష్టాంగదండప్రణామంబులన్ = సాష్టాంగనమస్కారములను {సాష్టాంగదండప్రణామము - కూడగట్టుకొన్న అష్ట (ఎనిమిది 1నుదురు 2కళ్ళు 3ముక్కు 4చెవులు 5 గడ్డము 6రొమ్ము 7ఉదరము 8కాళ్ళు) అంగములతోను దండము (కఱ్ఱ) వలె నేలపై పండుకొని చేయు నమస్కారము}; ఆచరించి = చేసి; తత్త్వ = తత్త్వము యొక్క; విషయ = విషయములు; అంకిత = ఎంచబడినట్టి; సాంఖ్య = సాంఖ్యావేదము నందలి; జ్ఞాన = జ్ఞానము; ప్రవర్తకంబున్ = ప్రవర్తించునట్టి; స్తోత్రంబున్ = స్తోత్రమును; చేయన్ = చేయుటను; ఉపక్రమించి = ప్రారంభించి; కపిలున్ = కపిలుని; కిన్ = కి; ఇట్లు = ఈ విధముగ; అనియెన్ = పలికెను;

భావము:

అందువల్ల నీకు నాలుగు విధాలైన భక్తి మార్గాలను విశదంగా తెలియజెప్పాను. అంతేకాక స్వేచ్ఛారూపమైన నా సంకల్పం ప్రాణులందు జనన మరణ రూపాలతో ఉంటుంది. అజ్ఞానంతో ఆచరించే కర్మల మూలంగా కలిగే జీవుని ప్రవర్తనలు అనేక విధాలుగా ఉంటాయి. జీవాత్మ అటువంటి అకర్మలు ఆచరిస్తూ అత్మస్వరూపం ఇటువంటిది అని తెలియని స్థితిలో ఉంటాడు” అని చెప్పి మళ్ళీ ఇలా అన్నాడు. “ఇటువంటి అతిరహస్యమైన సాంఖ్యయోగ పద్ధతి దుష్టునకు, నీతి హీనునకు, మూర్ఖునకు, దురాచారునకు, డంబాలు కొట్టేవానికి, ఇంద్రియ సుఖాలకు లోబడిన వానికి, పిల్లలూ ఇల్లాలూ ఇల్లూ మొదలైన వానిపై ఆసక్తి కలవానికి, భగవంతునిపై భక్తి లేనివానికి, విష్ణు భక్తులను ద్వేషించే వానికి ఉపదేశింపకూడదు. శ్రద్ధాసక్తుడు, భక్తుడు, వినయసంపన్నుడు, ద్వేషరహితుడు, సర్వప్రాణులను మైత్రీభావంతో చూచేవాడు, విజ్ఞాన విషయాలను వినాలనే అసక్తి కలవాడు, ప్రాపంచిక విషయాలపై విరక్తుడు, శాంతచిత్తుడు, మాత్సర్యం లేనివాడు, స్వచ్ఛమైన మనస్సు కలవాడు, భక్తులందు ప్రేమ కలవాడు, పరస్త్రీలను మంచి భావంతో చూచేవాడు, చెడు కోరికలు లేనివాడు అయిన వానికి మాత్రమే ఈ సాంఖ్యయోగం ఉపదేశింప తగినది. అటువంటివాడే ఇందుకు అర్హుడైన అధికారి. ఈ ఉపాఖ్యానాన్ని ఏ పురుషుడైనా, పతివ్రత అయిన ఏ స్త్రీ అయినా శ్రద్ధాభక్తులతో నాపై మనస్సు నిలిపి వినినా, చదివినా అటువంటి పుణ్యాత్ములు నా దివ్య స్వరూపాన్ని పొందుతారు” అని కపిలుడు దేవహూతితో చెప్పాడని చెప్పి మైత్రేయుడు విదురుణ్ణి చూచి ఇంకా ఇలా అన్నాడు. “ఈ విధంగా కర్దమమహర్షి అర్ధాంగి అయిన దేవహూతి కపిలుని ఉపదేశం విని, మోహం తొలగిపోగా అతనికి సాష్టాంగ దండ ప్రణామాలు చేసి, పరబ్రహ్మకు సంబంధించిన తాత్త్వికమైన సాంఖ్య జ్ఞానంతో కపిలుణ్ణి స్తోత్రం చేయడం ప్రారంభించి ఇలా అన్నది.