పోతన తెలుగు భాగవతము

పోతన తెలుగు భాగవతము

తృతీయ స్కంధము : కృష్ణాది నిర్యాణంబు

  •  
  •  
  •  

3-99-సీ.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

ట్టి సరోజాక్షుఁ డాద్యంతశూన్యుండు-
సుభగుండు త్రైలోక్యసుందరుండు
మనీయ సాగరన్యకాకుచకుంకు-
మాంకిత విపులబాహాంతరుండు
కలదిక్పాలభాస్వత్కిరీటన్యస్త-
ద్మరాగారుణపాదపీఠుఁ
జుఁ డనంతుఁడు సమానాధికవిరహితుం-
డిద్ధమూర్తిత్రయాధీశ్వరుండు

3-99.1-తే.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

నైన హరి యుగ్రసేనుని ఖిలరాజ్య
రుచిరసింహాసనమునఁ గూర్చుండఁబెట్టి
భృత్యుభావంబునొంది సంప్రీతి నతని
నుపుసేయుట కెపుడు నానముగుందు."

టీకా:

అట్టి = అటువంటి; సరోజాక్షుడు = కృష్ణుడు {సరోజాక్షుడు - సరోజము (పద్మము) వంటి కన్నులున్నవాడు}; ఆద్యంతశూన్యుడు = కృష్ణుడు {ఆద్యంతశూన్యుడు - ఆది (పుట్టుక) అంతము (మరణము) లేనివాడు, విష్ణువు}; సుభగుండు = కృష్ణుడు {సుభగుండు - సౌభాగ్యము కలవాడు}; త్రైలోక్యసుందరుండు = కృష్ణుడు {త్రైలోక్యసుందరుండు - మూడు లోకములకునూ సుందరమైనవాడు}; కమనీయ = మనోహరమైన; సాగర = సముద్రుని {సాగరకన్యకాకుచకుంకుమాంకితవిపులబాహాంతరుండు - సాగర (సముద్రము)నకు కన్యకా (పుత్రిక) కుచములకు రాసుకొన్న కుంకుమ అంకిత (అంటిన) విపుల (విస్తారమైన) బాహాంతరము (వక్షము) కలవాడు, విష్ణువు}; సకల = సమస్తమైన {సకలదిక్పాలభాస్వత్కిరీటన్యస్తపద్మరాగారుణపాదపీఠుఁడు - సమస్త దిక్పాలుల కిరీటములు హత్తించిన పద్మరాగముల వంటి అరికాళ్ళు కలవాడు, విష్ణువు}; దిక్ = దిక్కులను; పాల = పాలించువారి; భాస్వత్ = ప్రకాశిస్తున్న; కిరీట = కిరీటములందు; న్యస్త = పొదిగిన; పద్మరాగ = పద్మరాగమణులచే; అరుణ = ఎఱ్ఱబడిన; పాద = పాదములను ఉంచుకొను; పీఠుడు = పీఠముకలవాడు; అజుడు = కృష్ణుడు {అజుడు - జన్మములేనివాడు, విష్ణువు}; అనంతుడు = కృష్ణుడు {అనంతుడు - అంతమన్నదిలేనివాడు, విష్ణువు}; సమానాధికవిరహితుండు = కృష్ణుడు {సమానాధికవిరహితుండు - సమానమైన లేదా అధికమైన వారు ఎవ్వరూ లేనివాడు, విష్ణవు}; ఇద్ధమూర్తి = కృష్ణుడు {ఇద్దమూర్తి - పరిశుద్ధస్వరూపుడు}; త్రయాధీశ్వరుడు = కృష్ణుడు {త్రయాధీశ్వరుడు - త్రయ (వేదత్రయము)లకు అధిపతి, విష్ణువు}; ఐన = అయిన;
హరి = కృష్ణుడు {హరి - సకల పాపములను హరించు వాడు, విష్ణువు}; ఉగ్రసేనుని = ఉగ్రసేనుని {ఉగ్రసేనుడు - కృష్ణుని తాత, కంసుని తండ్రి}; అఖిల = సమస్తమైన; రాజ్య = రాజ్యమునకు; రుచిర = ప్రకాశవంతమైన; సింహాసనమునన్ = సింహాసనమునందు; కూర్చుండబెట్టి = కూర్చోపెట్టి; భృత్యు = భటుడు; భావంబునన్ = అను భావమును; ఒంది = తీసుకొని; సంప్రీతిన్ = మంచి ఇష్టముగ; అతని = అతను; పనుపు = నియమించిన పనులను, ఆజ్ఞలను; చేయుటకున్ = చేయుటకు; ఎపుడున్ = ఎప్పుడైనను; నా = నాయొక్క; మనమునన్ = మనసులో; కుందు = బాధతో కుంగుదును.

భావము:

అటువంటి పద్మాక్షుడు, ఆద్యంత రహితుడు సౌభాగ్యశాలి, అత్యంత సుందరుడు, త్రిజగన్మోహనుడు, సముద్రుని కూతురు, అందాలు చిందే ఇందిరాదేవి చనుదోయి కుంకుమ గుర్తులు హత్తుకున్న విశాల వక్షఃస్థలం కలవాడు, సకల దిక్పాలకుల ధగధగ మెరిసే బంగారు కిరీటాలలోని పద్మరాగాల కాంతులతో ఎఱ్ఱనైన పాదపీఠం కలవాడు. పుట్టుట లేనివాడు, సాటిలేని వాడు, తన కంటె మేటి లేనివాడు, వేదత్రయములకు అధీశ్వరుడు అయిన శ్రీకృష్ణుడు; కంసుని తండ్రి అయిన ఉగ్రసేనుడికి రాజ్యం అంతా పట్టంగట్టి, సింహాసనం మీద కూర్చోబెట్టి, తాను భృత్యుడై అతని ఆజ్ఞల్ని ఆనందంతో తలదాల్చటం తలచుకుంటే నా మనస్సు ఎప్పుడూ ఎంతో సంతాపపడుతూ ఉంటుంది.”