తృతీయ స్కంధము : భూమ్యుద్ధరణంబు
- ఉపకరణాలు:
శరనిధిలోన మహోగ్రా
మరకంటకుఁ డెదురఁ గాంచె మఖమయగాత్రిన్
ఖురవిదళితకులగోత్రిన్
ధరణికళత్రిన్ గవేషధాత్రిన్ పోత్రిన్.
టీకా:
శరనిధి = సముద్రము; లోనన్ = లోపల; మహా = గొప్ప; ఉగ్ర = భయంకరమైన; అమరకంటకుడు = రాక్షసుడు {అమరకంటకుడు - అమరులు (దేవతలు) కు కంటకుడు (శత్రువు), రాక్షసుడు}; ఎదురన్ = ఎదురుగా; కాంచెన్ = చూసెను; మఖ = యజ్ఞముతో; మయ = నిండిన; గాత్రిన్ = శరీరము కలదానిని; ఖుర = గిట్టలచే; విదళిత = మిక్కిలి ఖండింపబడిన; కులగోత్రిన్ = కులపర్వతములు కలదానిని; ధరణీ = భూదేవిని; కళత్రిన్ = భార్యగా కలదానిని; గవేష = వెదకుబడుతున్న; ధాత్రిన్ = భూమండలము కలదానిని; పోత్రిన్ = వరాహమును.
భావము:
ఆ సమయంలో సముద్రంలో దాగి వున్న ఒక భయంకర రాక్షసుడు హిరణ్యాక్షుడు ఎదురయ్యాడు. ఆ క్రూర దానవుడు కులపర్వాతాలను గిట్టలతో పగులకొట్టేది. భూమిని ప్రియురాలుగా గ్రహించినదీ, భూమండలాన్ని వెదుకుతూ ఉన్నదీ, యజ్ఞమయ మైన శరీరం కలదీ అయిన ఆ వరాహాన్ని తన ఎదుట దర్శించాడు.