తృతీయ స్కంధము : బ్రహ్మ మానస సర్గంబు
- ఉపకరణాలు:
గాన విశ్వమునకుఁ గార్యకారణములు
దాన యమ్మహాపురుషుని తనువువలనఁ
బాసి విశ్వంబు వెలియై ప్రభాస మొందె
మానితాచార! యీ వర్తమానసృష్టి.
టీకా:
ఆది = మొదలు; అంత = తుది; శూన్యంబున్ = లేనిది; అవ్యంబున్ = క్షయములేనిది; ఐ = అయ్యి; తగు = తగిన; తత్త్వము = తత్త్వము; ఇంత = దీనంత; కునున్ = కును; ఉపాదానము = ప్రథానకారణము; అగుటన్ = అగుట వలన; గుణ = త్రిగుణముల; విషయములున్ = ఇంద్రియార్థములు; కైకొని = స్వీకరించి; కాలమును = కాలమును; మహత్ = మహత్తు; ఆదిభూతములు = పంచభూతములు; తన్నున్ = తనను; ఆశ్రయింపన్ = ఆశ్రయించగా; కాల = కాలము; అను = అను; రూపంబున్ = రూపమును; కైకొని = స్వీకరించి; ఈశుండు = ఈశ్వరుడు; తన = తన; లీలన్ = లీల; కై = కొరకు; తనున్ = తనను; తాన్ = తాను; సృజించెన్ = సృష్టించెను; కరము = అత్యుత్తమముగ; ఒప్పన్ = ఒప్పునట్లు; అఖిల = సమస్తమైన; లోకములన్ = లోకములు; అందున్ = లోపల; తాన్ = తాను; ఉండున్ = ఉండును; తన = తన; లోనన్ = లోపల; అఖిలంబున్ = సమస్తమును; తనరుచున్ = అతిశయించుచూ; ఉండున్ = ఉండును; కాన = కావున; విశ్వమున్ = భువనమున; కున్ = కు; కార్య = కార్యములును; కారణములున్ = కారణములును; తానన్ = తానేయైవాడు; ఆ = ఆ; మహా = గొప్ప; పురుషునిన్ = పురుషుని; తనువు = శరీరము; వలనన్ = నుండి; పాసి = బయటకువచ్చి; విశ్వంబున్ = విశ్వమునకు; వెలి = వెలుపల ఉండునది; ఐ = అయ్యి; ప్రభాసమున్ = విరాజిల్లుటను; ఒందెన్ = పొందెను; మానిత = మన్నింపదగు; ఆచార = ఆచరణలు కలవాడా; ఈ = ఈ; వర్తమాన = ప్రస్తుతపు; సృష్టిన్ = సృష్టిని.
భావము:
“సదాచారసంపన్నుడవు అయిన విదురా! మొదలు తుది లేనిదీ, తరిగిపోనిదీ అయిన తత్వమే ఈ సృష్టికంతటికి ప్రధాన కారణం. అందువల్ల గుణాలూ, ఇంద్రియార్థాలూ మహత్తూ, పంచభూతాలూ, తన్ను ఆశ్రయించగా, ఈశ్వరుడు కాలానికి అనురూపమైన రూపం ధరించిన వాడై వినోదానికై తనను తాను సృష్టించుకున్నాడు. ఈవిధంగా సృష్టించిన సమస్త లోకాలందూ ఈశ్వరుడు ఉంటాడు. ఆ ఈశ్వరుని యందు సమస్త లోకాలూ ప్రకాశిస్తూ ఉంటాయి. కాబట్టి విశ్వానికి కార్యము కారణమూ రెండూ తానే. ఆ పరమపురుషుని శరీరంనుండి విడివడి ఈ విశ్వం విరాజిల్లుచున్నది. ఈవిధంగా వర్తమానసృష్టి ఏర్పడింది.