పోతన తెలుగు భాగవతము

పోతన తెలుగు భాగవతము

ఏకాదశ స్కంధము : అవధూత సంభాషణ

  •  
  •  
  •  

11-115-వ.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

అని యుద్ధవుం డడిగిన నారాయణుం డిట్లనియె; “నేను సర్వవర్ణంబులకు సమంబైన పూజాప్రకారం బెఱింగించెద; నాచారంబునంజేసి యొకటిఁ బాషాణమృణ్మయదారువులం గల్పించి, నా రూపంబుగా నిల్పికొని కొందఱు పూజింతురు; కాంస్య త్రపు రజత కాంచన ప్రతిమావిశేషంబు లుత్తమంబు; లిట్లు నా ప్రతిమారూపంబు లందు మద్భావంబుంచి కొల్చినవారికి నేఁ బ్రసన్నుండనగుదు; నీ లోకంబున మనుష్యులకు ధ్యానంబు నిలువనేరదు; గావునం బ్రతిమా విశేషంబు లనేకంబులు గలవు; వానియందు సౌందర్యసారంబులు మనోహరంబులునైన రూపంబుల మనఃప్రసన్నుండనై నే నుండుదుఁ; గావున దుగ్ధార్ణవశాయిఁగా భావించి ధౌతాంబరాభరణ మాల్యానులేపనంబులను, దివ్యాన్న పానంబులను, షోడశోక్త ప్రకారంబుల రాజోపచారంబులను, బాహ్యపూజా విధానంబుల నాచరించి మత్సంకల్పితంబు లైన పదార్థంబులు సమర్పించి, నిత్యంబును నాభ్యంతరపూజావిధానంబులం బరితుష్టునిం జేసి; దివ్యాంబరాభరణ మాల్యశోభితుండును, శంఖ చక్ర కిరీటాద్యలంకార భూషితుండును, దివ్యమంగళవిగ్రహుండునుగాఁ దలంచి ధ్యానపరవశుండైన యతండు నాయందుఁ గలయు; నుద్ధవా! నీ వీ ప్రకారంబు గరిష్ఠనిష్ఠాతిశయంబున యోగనిష్ఠుండవై, బదరికాశ్రమంబు సేరి మత్కథితం బైన సాంఖ్యయోగం బంతరంగంబున నిల్పుకొని, కలియుగావసాన పర్యంతంబు వర్తింపు” మని యప్పమేశ్వరుండానతిచ్చిన నుద్ధవుండు నానందభరితాంతరంగుం డై తత్పాదారవిందంబులు హృదయంబునం జేర్చుకొని, పావనంబైన బదరికాశ్రమంబునకు నరిగె” నని శుకుండు పరీక్షిన్నరేంద్రునకుం జెప్పుటయు.

టీకా:

అని = అని; ఉద్దవుండు = ఉద్దవుడు; అడిగినన్ = అడుగగా; నారాయణుండు = కృష్ణుడు; ఇట్లు = ఈ విధముగ; అనియె = పలికెను; నేను = నేను; సర్వ = అన్ని; వర్ణంబుల = జాతులవారి; కున్ = కి; సమంబు = తగినది; ఐన = అయిన; పూజా = పూజించెడి; ప్రకారంబు = పద్దతిని; ఎఱిగించెదన్ = తెలియజెప్పెదను; ఆచారంబునన్ = తమ ఆచారం ప్రకారము; ఒకటి = ఒక రూపును; పాషాణ = రాతితోగాని; మృణ్మయ = మట్టితోగాని; దారువులన్ = చెక్కతోగాని; కల్పించి = తయారుచేసుకొని; నా = నా యొక్క; రూపంబు = స్వరూపము; కాన్ = ఐనట్లు; నిల్పికొని = ప్రతిష్టించుకొని; కొందఱు = కొంతమంది; పూజింతురు = పూజిస్తారు; కాంస్య = కంచుతోగాని; త్రపు = సీసంతోగాని; రజత = వెండితోగాని; కాంచన = బంగారముతోగాని; ప్రతిమా = చేయబడిన విగ్రహముల; విశేషంబులు = రకములు; ఉత్తమంబులు = శ్రేష్ఠమైనవి; ఇట్లు = ఈ విధముగ; నా = నా యొక్క; ప్రతిమా = విగ్రహ; రూపంబులు = రూపముల; అందున్ = లో; మత్ = నన్నుగా; భావంబున్ = తలచుట; ఉంచి = ధరించి; కొల్చిన = పూజించిన; వారి = వారల; కిన్ = కు; నేన్ = నేను; ప్రసన్నుండను = ప్రసన్నమైనవాడను; అగుదున్ = ఔతాను; ఈ = ఈ; లోకంబునన్ = ప్రపంచములో; మనుష్యులు = మానవుల; కున్ = కు; ధ్యానంబు = ధ్యానము; నిలువనేరదు = స్థిరముగా ఉండదు; కావునన్ = కాబట్టి; ప్రతిమా = విగ్రహములలో; విశేషంబులు = విధములు; అనేకంబులు = ఎన్నో; కలవు = ఉన్నాయి; వాని = వాటి; అందున్ = లో; సౌందర్యసారంబులు = అందమైనవి; మనోహరంబులున్ = చక్కటివి; ఐన = అయిన; రూపంబులన్ = విగ్రహములలో; మనః = మనస్ఫూర్తిగా; ప్రసన్నుండను = ప్రసన్నమైనవాడను; ఐ = అయ్యి; నేన్ = నేను; ఉండుదున్ = ఉంటాను; కావునన్ = కనుక; దుగ్దార్ణవ = పాలసముద్రమునందు; శాయిగా = శయనించినవానిగా; భావించి = భావించి; ధౌత = శుభ్రమైన; అంబర = వస్త్రములు; ఆభరణ = భూషణములు; మాల్య = పూలదండలు; అనులేపనంబులను = మైపూతలను; దివ్య = మంచి; అన్న = అన్నములు; పానంబులను = పానీయములను; షోడశోక్తప్రకారంబుల = షోడశోపచారములతో {షోడశోపచారములు - 1ఆవాహనము 2ఆసనము 3పాద్యము 4అర్ఘ్యము 5ఆచమనీయము 6స్నానము 7వస్త్రము 8యజ్ఞపవీతము 9గంధము 10పుష్పము 11ధూపము 12దీపము 13నైవేద్యము 14తాంబూలము 15నమస్కారము 16ప్రదక్షిణము}; రాజ = రాజులకు తగిన; ఉపచారంబులను = సేవలతో; బాహ్య = బాహ్యమైన; పూజా = పూజించెడి; విధానంబులన్ = పద్ధతులను; ఆచరించి = చేసి; మత్ = నా చేత; సంకల్పితంబులు = ఏర్పాటుచేయబడినవి; ఐన = అయిన; పదార్థంబులు = పదార్థములను; సమర్పించి = సమర్పించి; నిత్యంబును = ప్రతిదినము; అభ్యంతర = మానసులోనే; పూజా = పూజించెడి; విదానంబులన్ = విధానములతో; పరితుష్టునిన్ = సంతుష్టునిగా; చేసి = చేసి; దివ్య = గొప్ప; అంబర = వస్త్రములు; ఆభరణ = భూషణములు; మాల్య = పూలదండలుచే; శోభితుండును = ప్రకాశించువాడును; శంఖ = శంఖము; చక్ర = చక్రము; కిరీట = కిరీటము; ఆది = మొదలైన; అలంకార = ఆలంకారములచే; భూషితుండును = అలంకరింపబడినవాడు; దివ్య = దివ్యమైన; మంగళ = శుభకరమైన; విగ్రహుండును = స్వరూపము కలవాడు; కాన్ = ఐనట్లు; తలంచి = భావించి; ధ్యాన = ధ్యానమునందు; పరవశుండు = మైమరచినవాడు; ఐన = అయిన; అతండు = అతను; నా = నా; అందున్ = లో; కలయున్ = లీనమగును; ఉద్దావా = ఉద్దవుడా; నీవు = నీవు; ఈ = ఈ; ప్రకారంబునన్ = విధముగ; గరిష్ట = అధికమైన; నిష్ఠా = యోగనిష్ఠ; అతిశయంబునన్ = తీవ్రతతో; యోగనిష్ఠుండవు = యోగనిష్ఠగలవాడవు; ఐ = అయ్యి; బదరికా = బదరిక అనెడి; ఆశ్రమంబున్ = ఆశ్రమము; చేరి = చేరి; మత్ = నాచే; కథితంబు = చెప్పబడినది; ఐన = అయినట్టి; సాంఖ్యయోగంబున్ = సాంఖ్యయోగమును; అంతరంగంబునన్ = మనస్సులో; నిల్పుకొని = ధరించి; కలియుగ = కలియుగము; అవసాన = అంతమగు; పర్యంతంబున్ = వరకు; వర్తింపుము = ఉండుము; అని = అని; ఆ = ఆ; పరమేశ్వరుండు = కృష్ణుడు; ఆనతిచ్చినన్ = చెప్పగా; ఉద్దవుండు = ఉద్దవుడు; ఆనంద = ఆనందముతో; భరిత = నిండిన; అంతరంగుండు = మనస్సుకలవాడు; ఐ = అయ్యి; తత్ = అతని; పాద = పాదములనెడి; అరవిందంబులు = పద్మములు; హృదయంబునన్ = మనస్సులో; చేర్చుకొని = చేర్చుకొని; పావనంబు = పవిత్రమైనది; ఐన = అగు; బదరికాశ్రమంబున్ = బదరికాశ్రమమున; కున్ = కు; అరిగెను = వెళ్ళను; అని = అని; శుకుండు = శుకుడు; పరీక్షిత్ = పరీక్షిత్తు అనెడి; నరేంద్రున్ = రాజున; కున్ = కు; చెప్పుటయు = చెప్పెను;

భావము:

ఉద్ధవుడు ఇలా అడుగగా శ్రీకృష్ణుడు ఇలా అన్నాడు. “నేను అన్ని వర్ణాలవారు అనుసరించ తగ్గ పూజా పద్ధతి చెప్తాను, విను. రాతితో కాని, మట్టితో కానీ, కొయ్యతో కానీ తమ ఆచారం ప్రకారం ఒక ఆకారం కల్పించి ఒక పేరుపెట్టి కొందరు పూజిస్తారు. కంచుతో కానీ, సీసంతో కానీ, వెండితో కానీ, బంగారంతో కానీ చేసిన ప్రతిమలు శ్రేష్ఠమైనవి. ఈవిధంగా నా ప్రతిరూపాలలో నా భావాన్ని ఉంచి కొలచిన వారికి, నేను ప్రసన్నుడను అవుతాను. ఈ లోకంలో మానవులకు ధ్యానం నిలువదు కనుక, ఎన్నో విధాలుగా ఉండే దేవతా ప్రతిమలలో బాగా అందంగా ఉండే రూపాలలో నేను ప్రసన్నుడనై ఉంటాను. కాబట్టి, క్షీరసాగరంలో పడుకున్నవానిగా భావించి; శుభ్రమైన వస్త్రాలను, ఆభరణాలను, పూలదండలను, మైపూతలను అర్పించి దివ్యమైన అన్నపానాలు, షోడశోపచారాలతో రాజోపచారాలు, బాహ్యమైన పూజలు చేసి నాకిష్టమైన పదార్ధాలను సమర్పించి కానీ; లేదా ప్రతిదినము మానసిక పూజాపద్ధతులతో కాని సంతుష్టి పరచి నన్ను దివ్యమైన వస్త్రాలు, భూషణాలు పూలదండలు ధరించి ప్రకాశిస్తూ; శంఖము, చక్రము, కిరీటము, మొదలైన వానితో అలంకృతుడనైన మంగళవిగ్రహునిగా భావించి ధ్యానపరవశుడు అగు నా భక్తుడు నా యందు కలుస్తాడు. ఉద్ధవా! నీవు ఇటువంటి తీవ్రతరమైన యోగనిష్ఠతో బదరికాశ్రమం చేరు. నేను చెప్పిన సాంఖ్యయోగాన్ని మనస్సులో నిలుపుకుని కలియుగం చివరి దాకా ఉండు.” అని పరమేశ్వరుడు ఆనతీయగా ఉద్ధవుడు మనసు నిండా ఆనందం పొంగిపొర్లింది. శ్రీకృష్ణుని పాదపద్మాలను హృదయాన చేర్చుకుని పవిత్రమైన బదరికాశ్రమానికి వెళ్ళాడు.” అని శుకముని మహారాజు పరీక్షిత్తునకు చెప్పాడు.