దశమ స్కంధము - ఉత్తర : వృకాసురుండు మడియుట
- ఉపకరణాలు:
దీపించు కేదార తీర్థంబునకు నేగి-
యతిసాహసాత్మకుం డగుచు నియతి
లోకముల్ వెఱఁగంద నా కాలకంధరు-
వరదుని నంబికావరునిఁ గూర్చి
తన మేనికండ లుద్దండుఁడై ఖండించి-
యగ్ని కాహుతులుగా నలర వేల్చి
దర్పకారాతి ప్రత్యక్షంబుగాకున్న;-
జడియక సప్తవాసరము నందుఁ
- ఉపకరణాలు:
బూని తత్తీర్థమునఁ గృతస్నానుఁ డగుచు
వెడలి మృత్యువు కోఱనా వెలయునట్టి
గండ్రగొడ్డంటఁ దన మస్తకంబు దునుము
కొనఁగఁ బూనిన నయ్యగ్నికుండమునను.
టీకా:
దీపించు = ప్రకాశించెడు; కేదార = కేదారనాథము అను; తీర్థంబున్ = పుణ్యతీర్థమున; కున్ = కు; ఏగి = వెళ్ళి; అతి = మిక్కిలి; సాహస = తెగువకలిగిన; ఆత్మకుడు = బుద్ధికలవాడు; అగుచున్ = ఔతు; నియతిన్ = నియమబద్ధతతో; లోకముల్ = ఎల్లలోకస్తులు; వెఱగందన్ = ఆశ్చర్యపడునట్లుగా; ఆ = ఆ; కాలకంధరున్ = కరకంఠుని, శివుని; వరదునిన్ = శివుని; అంబికావరున్ = శివుని {అంబికావరుడు - పార్వతీదేవి భర్త, శివుడు}; గూర్చి = గురించి; తన = తనయొక్క; మేని = దేహమునందలి; కండలున్ = మాంసపుముక్కలను; ఉద్ధండుడు = మిక్కిలి అదికుడైనవాడు; ఐ = అయ్యి; ఖండించి = ముక్కలు కోసి; అగ్నిన్ = అగ్నిలో; ఆహుతులుగాన్ = ఆహుతి అగునట్లుగా; అలరన్ = చక్కగా; వేల్చి = హోమముచేసి; దర్పకారాతి = శివుడు {దర్పకారాతి - మన్మథుని శత్రువు, శివుడు}; ప్రత్యక్షంబు = ప్రత్యక్షము; కాకున్న = కాకపోయినను; జడియక = బెదిరిపోకుండ; సప్త = ఏడు; వాసరమున్ = దినములు; అందున్ = అచ్చట; పూని = ప్రయత్నించి.
తత్ = ఆ; తీర్థమునన్ = పుణ్యనదిలో; కృత = చేసిన; స్నానుండు = స్నానముకలవాడు; అగుచున్ = ఐ; వెడలి = బయటకొచ్చి; మృత్యువు = మరణదేవత; కోఱన్ = కోర; నాన్ = వలె; వెలయునట్టి = ఉన్నట్టి; గండ్ర = పెద్ద; గొడ్డంటన్ = గొడ్డలితో; తన = తన యొక్క; మస్తకంబున = తలను; తునుముకొనగన్ = నరకుకొనుటకు; పూనినన్ = సిద్దబడగా; ఆ = ఆ; అగ్ని = అగ్ని; కుండమునను = కుండములోనుండి.
భావము:
వృకాసురుడు బయలుదేరి కేదారతీర్థానికి వెళ్ళాడు. అక్కడ సాహసోపేతమైన నియమాలతో నీలకంఠుని, వరదుడిని, మహేశ్వరుడిని గురించి ఘోరతపస్సు చేసాడు. ఆ తీవ్రతపస్సు చూసి లోకాలన్నీ అచ్చెరువొందాయి. తన శరీరం లోని మాంసాన్ని ముక్కలు ముక్కలుగా ఖండించి అగ్నికి ఆహుతి కావించాడు. అప్పటికి కూడ మదనాంతకుడు పరమశివుడు ప్రత్యక్షం కాలేదు. వృకాసురుడు పట్టువదలక కేదారతీర్ధంలో స్నానం చేసి మృత్యుకోరవంటి భయంకరమైన గండ్రగొడ్డలితో తన తలని నఱికుకొనుటకు సిద్ధమయ్యాడు. అంతట ఆ అగ్నికుండంలో...