దశమ స్కంధము - ఉత్తర : సుభద్రా పరిణయంబు
- ఉపకరణాలు:
లలిత విభ్రమ రుచి కళాలక్షణములఁ
బొసఁగ రూపైన శృంగారరసముఁ బోలె,
నర్థిఁ జరియించుచున్న పద్మాయతాక్షిఁ
బ్రకటసద్గుణభద్ర సుభద్రఁ జూచి.
టీకా:
సాంద్ర = దట్టమైన; శరత్ = శరదృతువునందలి; చంద్ర = చంద్రుని; చంద్రికా = వెన్నెలల; స్ఫూర్తి = ప్రకాశముచేత; రాజిల్లు = విలసిల్లునట్టి; పూర్ణిమా = పౌర్ణమినాటి; రజని = రాత్రి; పోలెన్ = వలె; పూర్ణ = నిండు; ఇందు = చంద్రుని; బింబా = బింబములోనుండి; అవతీర్ణము = కిందకిదిగినది; ఐ = అయి; ఇల = నేల; మీదన్ = పైన; భాసిల్లు = ప్రకాశించెడి; హరిణ = జింక; డింభకము = పిల్ల; పోలెన్ = వలె; సులలిత = మిక్కిలి మనోజ్ఞమైన; మేఘ = మేఘములు; మండలమున్ = తిరుగు స్థానమును; ఎడబాసి = తొలగి; వసుధన్ = నేలమీద; గ్రుమ్మరు = తిరుగుచున్న; తటిత్ = మెరుపు; వల్లి = తీగ; పోలెన్ = వలె; మాణిక్య = మాణిక్యములచేత; రచిత = అలంకరింపబడిన; సత్ = మిక్కిలి; మహిత = గొప్ప; చైతన్యంబు = జీవమును; పొందిన = పొందినట్టి; పుత్తడి = బంగారు; బొమ్మ = బొమ్మ; పోలెన్ = వలె.
లలిత = లాలిత్యము; విభ్రమ = చురుకుదనము; రుచి = దేహకాంతి విశేషము; కళా = తేజోవిశేషము; లక్షణములన్ = శుభ లక్షణములుతో; పొసగన్ = సరిపోలునట్టి; రూపైన = అందమైన; శృంగారరసము = శృంగారరసము; పోలెన్ = వలె; అర్థిన్ = ప్రీతితో; చరియించుచున్న = మెలగుచున్న; పద్మాయతా = పద్మాలవలె విశాలమైన; అక్షిన్ = కన్నులు కలామెను; ప్రకట = చక్కగా తోచెడి; సద్గుణ = సుగుణములుతో; భద్రన్ = శుభకరురాలుని; సుభద్రన్ = సుభద్రాదేవిని; చూచి = చూసి.
భావము:
శరత్కాలంలో పండువెన్నెలతో నిండి ఉన్న పున్నమరాత్రి వలె; నిండు చంద్రబింబం నుంచి నేలకు దిగివచ్చిన లేడిపిల్ల తెఱంగున; మేఘమండలాన్ని వదలి మేదినిమీద విహరించే మెఱపుతీగ చందాన; నవరత్న దీప్తులతో నూతన చైతన్యం సంతరించుకున్న బంగారు బొమ్మ రూపున; హావభావవిలాసాలతో రూపుదాల్చిన శృంగారరసాన్ని పోలి; పద్మాల వంటి విశాలమైన నయనాలతో విహరిస్తున్న చూడచక్కని సుగుణాలరాశి సుభద్రను అర్జునుడు చూసాడు.