దశమ స్కంధము - ఉత్తర : సుభద్రా పరిణయంబు
- ఉపకరణాలు:
యా తలోదరితోడి నెయ్యంబు కలిమిఁ
జూడఁ గోరుచు రాముఁడు సుందరాంగిఁ
గౌరవేంద్రున కీ సమకట్టె ననుచుఁ
దనకు నెఱుఁగ రా నా పురందరసుతుండు.
టీకా:
ముని = ఋషి; నాథ = ప్రభువా; పార్థుండు = అర్జునుడు {అర్జునుడు - పృథ (కుంతీదేవి) కొడుకు, అర్జునుడు}; వనజనాభుని = కృష్ణుని; సహోదరిన్ = చెల్లెలును; సుభద్రన్ = సుభద్రను; ఏ = ఏ; విధమునన్ = విధముగా; పెండ్లియయ్యెను = పెండ్లాడెను; ఆ = ఆ యొక్క; విధంబున్ = విధము; అంతయున్ = అంతా; నా = నా; కునున్ = కు; తెలియంగన్ = తెలియునట్లు; ఎఱిగింపు = తెలుపుము; ధీ = వివేకఙ్ఞానము; విశాల = అధికముగా కలవాడ; అనవుడు = అని అడుగగా; ఆ = ఆ; వ్యాసతనయుడు = శుకమహర్షి; ఆతనిన్ = అతనిని; చూచి = చూసి; వినవు = వినుము; అయ్య = తండ్రి; నృప = రాజా; దేవవిభునిసుతుఁడు = అర్జునుడు {దేవవిభునిసుతుఁడు - దేవవిభుని (ఇంద్రుని) సుతుడు (పుత్రుడు), అర్జునుడు}; మును = మునుపు; తీర్థయాత్రా = తీర్థయాత్రలువెళ్ళుటందు; సమ = మిక్కిలి; ఉత్సుకుండు = ఆసక్తికలవాడు; ఐ = అయ్యి; చని = వెళ్ళి; రమణన్ = చక్కగా; ప్రభాసతీర్థమునన్ = ప్రభాసతీర్థమున; ఉండి = ఆగి.
ఆ = ఆ; తలోదరి = యువతి {తలోదరి - పల్చని ఉదరము కలామె, స్త్రీ}; తోడి = తోటి; నెయ్యంబున్ = స్నేహభావము; కలిమిన్ = కలిగి ఉండుటచేత; చూడన్ = చూడవలెనని; కోరుచున్ = అపేక్షించుచు; రాముండు = బలరాముడు; సుందరాంగిన్ = సుందరిని {సుందరాంగి - అందమైన అంగి (దేహము కలామె), స్త్రీ}; కౌరవేంద్రున్ = దుర్యోధనుని; కిన్ = కి; ఈన్ = ఈయవలెనని; సమకట్టెన్ = సంకల్పించుకొనెను; అనుచున్ = అని; తన = తన; కున = కు; ఎఱుగన్ = తెలిసి; రాన్ = రాగా; ఆ = ఆ ప్రసిద్ధుడైన; పురందరసుతుండు = అర్జునుడు {పురందరసుతుండు - పురందరుని (ఇంద్రుని) సుతుడు (పుత్రుడు), అర్జునుడు}.
భావము:
ఓ మునీశ్వరా! మహా ఙ్ఞాని! అర్జునుడు శ్రీకృష్ణుని చెల్లెలు సుభద్రను పరిణయమాడిన సన్నివేశం నాకు వివరంగా చెప్పండి.” ఇలా అడిగిన పరీక్షిత్తునకు శుకమహర్షి సుభద్రాపరిణయం ఇలా చెప్పసాగాడు. “ఓ మహారాజా! వినుము. అర్జునుడు పూర్వం తీర్ధయాత్రకు బయలుదేరి ఉత్సాహంగా ప్రభాసతీర్ధం చేరుకున్నాడు. సుభద్రమీద తనకున్న ప్రేమాతిశయం వలన ఆమెను చూడాలని అనుకున్నాడు. బలరాముడు సుభద్రను దుర్యోధనుడికిచ్చి వివాహం చేయలనుకుంటున్న విషయం అర్జునుడు విన్నాడు.